Artikel in de Staatskrant (een blad uit de Amsterdamse Staatsliedenbuurt) van januari 2005 door twee leden van de aktiegroep 'Stop Afbraak Sociale Huisvesting' (SASH)
Twee leden van de actiegroep Stop Afbraak Sociale Huisvesting (SASH) leggen uit wat er volgens hen mis is met het huisvestingsbeleid in Nederland.
door Hugo Gietelink en Cees Groenewoud
- Amsterdam - De woonlasten stijgen en de woningnood wordt groter.
Huizenprijzen zijn omhoog geschoten. In tien jaar tijd is de koopsom meer
dan verdubbeld en huren volgen deze ontwikkeling. Maar de werkloosheid
stijgt, ondernemers gaan failliet, de lonen zijn bevroren en uitkeringen
worden al vele jaren laag gehouden. Gevolg: toenemende betalingsproblemen,
schulden en vooral steeds langere wachtlijsten voor een sociale
huurwoning. In Amsterdam zijn wachttijden opgelopen tot meer dan tien
jaar. Maar ook in andere steden en dorpen is sprake van een hardnekkig
probleem dat veel meer is dan wachten alleen, en diep ingrijpt in het
leven van duizenden.
Politici en corporatiebazen slagen er niet in om de toenemende woningnood
effectief op te lossen. Steeds duidelijker wordt de strategie waarin
winstbelangen prevaleren en waarbij sociale huisvesting plaats moet maken
voor dure huur- en koopwoningen.
Afbraak
De afbraak van de sociale huisvesting begon in de jaren negentig. De
sociale woningbouw moest marktconform worden georganiseerd. Dit werd
‘verzelfstandiging’ van de woningcorporaties genoemd. In feite werd de weg
vrijgemaakt voor privatisering van gemeenschappelijk huizenbezit. De
verenigingsstructuur van de corporaties verdween. De huurders die als
leden van de woningbouwvereniging het beleid konden bepalen verloren zo
hun zeggenschap. Commerciële belangen kregen greep op de corporatie.
Salarissen voor directeuren zijn opgelopen tot een kwart miljoen euro per
jaar. Er wordt geïnvesteerd in projecten die niets meer met sociale
huisvesting te maken hebben. Op de agenda staat de bouw van dure huur- en
koopwoningen, luxe kantoren en vakantiewoningen. Ook is door corporaties
met miljoenen euro's gemeenschapsgeld gespeculeerd op de beurs.
Stap voor stap wordt de erfenis van de sociale huisvesting afgebroken.
Sociale huurwoningen die vaak allang zijn afgeschreven worden tegen
woekerprijzen verkocht. Ook worden woningen samengevoegd of duur
gerenoveerd waarna de huur flink kan worden verhoogd. Om ruimte te winnen
voor dure nieuwbouw ondersteunen de corporaties sloop van goede sociale
huurwoningen. Om de weerstand van bewoners te breken wordt een strategie
van 'verdeel en heers' toegepast. Verhuizen wordt als onvermijdelijk
voorgesteld. Vaak is sprake van achterstallig onderhoud.
Het recht waarbij
de bewoners gemeenschappelijk het sloop of renovatieplan kunnen afwijzen
wordt niet benadrukt, als het al wordt genoemd. De vaste huurders worden
individueel benaderd en op hun persoonlijke gewin aangesproken. In feite
worden bewoners een na de ander uitgekocht, verleid met een
voorrangspositie van stadsvernieuwingsurgent om elders in een sociale
huurwoning te kunnen wonen en een verhuiskostenvergoeding van vijfduizend
euro. Dit ondermijnt de rechtspositie van de vaste huurders die niet
willen verhuizen omdat gemeenschappelijk protest steeds moeilijker wordt.
En sociale huisvesting verdwijnt. Met instemming van de afzonderlijke
bewoners is dat minder pijnlijk. Dat de wachtlijsten langer worden is dan
niet het probleem van de vertrekkende bewoner, maar wel van die duizenden
woningzoekenden, die door grootschalige herhuisvesting nog langer moeten
wachten of überhaupt niet meer aan de beurt komen.
Nog meer huurverhogingen
De mogelijkheden om de huur te verhogen zijn in de afgelopen jaren
behoorlijk toegenomen. Maatregelen als afschaffing van de ouderdomsaftrek
of monumententoeslag zijn door de verhuurders gretig aanvaard.
Verzilverd
door zogenaamde 'huurharmonisatie'. Dit betekent dat het lage sociale
huurniveau van oude huurcontracten vervalt en wordt opgetrokken bij de
komst van een nieuwe bewoner. Maar de corporaties gaan nog een stap verder
door steun te verlenen aan het plan van minister Dekker, die voor
zeshonderdduizend sociale huurwoningen de huurprijsbescherming wil
afschaffen.
Daarmee accepteren zij dat sociale huisvesting wordt geofferd
voor huur naar willekeur, vrije markthuren die per woning snel duizend
euro zijn. Als een doekje voor het bloeden moeten ze van de minister wel
nieuwbouw uitvoeren en meebetalen aan de huursubsidie.
De particuliere
verhuurders mogen de extra huurpenningen zonder enige tegenprestatie of
verplichting als een vermeerdering van winst in hun zakken steken. Om
opnieuw als de klassieke huisjesmelkers ten tonele te kunnen verschijnen,
met dank aan de corporaties. De geschiedenis van de sociale huisvesting is
volledig op zijn kop gezet.
Scheefwoonideologie
De verdeel en heers strategie is ook te herkennen in de hele ideologische
campagne die de afbraak van de sociale huisvesting begeleid. Sinds
staatssecretaris Heerma in 1989 opmerkte dat de mensen moeten wonen naar
hun inkomen en wie dat niet doet 'scheef' woont, is het opvallend hoe vaak
dit standpunt nadien is herhaald om een strategie van stijgende woonlasten
geaccepteerd te krijgen.
Voor huurders met midden- en hogere inkomens is bepaald dat zij in dure
huur en koopwoningen moeten gaan wonen. Zij die weigeren daarheen te
verhuizen worden als 'scheefwoners' gestigmatiseerd. Er wordt gedaan alsof
het gedrag van deze 'onwillige' huurders de oorzaak is van de woningnood
bij woningzoekenden met een laag inkomen. Want, zo wordt steeds gezegd,
doordat zij niet doorstromen naar een dure huur- of koopwoning houden zij
een sociale huurwoning bezet waar woningzoekenden met lagere inkomens voor
in de rij staan. Zo'n verwijt is effectief om mensen een schuldgevoel aan
te praten en huurders tegen elkaar op te zetten, maar historisch is het
volstrekt ongefundeerd. Vanaf het ontstaan van de sociale woningbouw
hebben er altijd mensen met middeninkomens in de sociale huurwoningen
gewoond. Sociale huisvesting was er voor de laagstbetaalden, maar zeer
zeker ook voor de modale inkomens. Overigens, de suggestie dat
woningzoekenden met lage inkomens geholpen zouden zijn met het vertrek van
huurders met midden- en hogere inkomens is absoluut onjuist als het plan is de woning te verkopen, te slopen of de huren fors te verhogen zoals minister Dekker voorstelt. De wachtrij voor een sociale huurwoning wordt daardoor nog langer, omdat de voorraad sociale huurwoningen kleiner wordt gemaakt.
Hypocriet
Ook wordt vaak gesteld dat de 'scheefwoners' ten onrechte gesubsidieerd zouden worden, omdat de sociale huurwoningen waar zij wonen zijn gebouwd met financiële ondersteuning door de staat. Goed beschouwd is dit verwijt hypocriet, want kopers krijgen al jarenlang subsidie in de vorm van hypotheekrenteaftrek. Daarover horen we de corporaties niet klagen. Zij begrijpen maar al te goed dat als gevolg van de hypotheekrente-aftrek de huizenprijzen veel hoger zijn. Want door aftrek van de maandelijkse rentelast gaan kopers akkoord met een veel hogere koopsom. Dat hierdoor ook de huren stijgen en, zeker na opheffing van de huurprijsbescherming bij vrije markthuren, de huurders in feite betalen voor de gevolgen van de koopsubsidie is voor de corporaties geen probleem.
Hypocrisie is ook te herkennen in het pleidooi voor meer differentiatie,
waarmee wordt gezegd dat buurten qua inkomenssamenstelling meer gemengd
zouden moeten zijn. Opvallend is hoe er bijna altijd van wordt uitgegaan
dat de leefbaarheid van de buurt verbetert als meer kapitaalkrachtigen
kunnen instromen, terwijl het tegenovergestelde bijna nooit wordt beweerd.
De differentiatie-ideologie wordt zeer eenzijdig gebruikt. Plannen voor
meer sociale huisvesting met meer lage inkomens in dure buurten in
Amsterdam-Zuid of in Wassenaar worden zelden naar voren gebracht.
Differentiatie gaat vooral over verandering van volksbuurten, waar sociale huisvesting voor dure huur- of koopwoningen moet verdwijnen; rijken erin, armen eruit.
Het doorstroomprobleem bestaat niet
Vooral gedurende de economische hausse in de jaren negentig was de
verwachting dat de woningnood als vanzelf zou verdwijnen. Men ging ervan
uit dat een grote verhuisbeweging zou ontstaan naar duurdere huur- en
koopwoningen. Maar de koopwoningenmarkt raakte in het slop, er was
stagnatie in de bouw en groeiende leegstand met daarbij langere
wachttijden voor een sociale huurwoning. Corporaties en politici spreken
over een doorstroomprobleem. De woningnood oplossen is volgens hen de
doorstroming op gang brengen. Als papegaaien herhalen zij elkaar. Meer
aanbod van duurdere huur- en koopwoningen, minder sociale huurwoningen
want volgens hun definities zijn er niet te weinig maar teveel sociale
huurwoningen.
Goed beschouwd weigeren ze de realiteit te accepteren zoals
die is. De weerzin van huurders om te verhuizen en meer te gaan betalen
voor een dure huur- of koopwoning wordt totaal niet gerespecteerd. Het
nijpend tekort aan sociale huisvesting wordt gewoon ontkend. Woningnood
voorstellen als doorstroomprobleem dient enkel om nog meer geld te
verdienen.
Ondertussen worden de huren verhoogd, sociale huurwoningen
gesloopt, op de huursubsidie gekort, de bestaande sociale huisvesting
afgebroken, met een enorme schaarste aan betaalbare woonruimte als
resultaat. Uiteindelijk kunnen woningzoekenden geen kant meer op. Door
pure nood gedwongen hebben zij geen andere keus. Een zware hypotheeklast
of een dure huur is het enige wat overblijft. Maar de behoefte aan sociale
huisvesting wordt er niet minder om, door stijgende woonlasten wordt de
woningnood nog groter.
Als we zo doorgaan, stevenen we af op een sociale ramp. In de eerste plaats worden de mensen met het minste geld hiervan het slachtoffer. Maar uiteindelijk worden wij daar allemaal slechter van, omdat het sociale klimaat volledig naar de knoppen gaat. De rijken worden rijker, de armen armer, ongelijkheid tussen mensen wordt groter gemaakt. Hierdoor ontstaat meer strijd, meer tegenstelling, onbegrip, vervreemding. Hebben we een andere keus dan het roer fundamenteel omgooien?
Om de problemen niet te verergeren dient de afbraak van de sociale
huisvesting onmiddellijk te worden stopgezet. Daarbij is een plan van
aanpak voor grootschalige sociale nieuwbouw en gebruik van bestaande
leegstand hard nodig om de woningnood op te heffen. Daarvoor dient de mens
en niet de kapitalistische winst het uitgangspunt te zijn.
Speculatie met
grond of woningen leidt enkel tot prijsopdrijvingen en moet worden
opgeheven. De privatisering van de corporatie heeft slechts problemen
veroorzaakt. Het gemeenschappelijk karakter van het woningbezit moet
daarom daadkrachtig worden uitgebreid. Dat kan door de bewoners niet als
slecht betalende klanten, maar als gewaardeerde leden te benaderen.
Door
bewoners actief uit te nodigen om mee te denken over de toekomst van hun
huisvesting, zonder daarbij op voorhand een plan te maken, waardoor
bewoners moeten vertrekken of veel meer huur gaan betalen. Hierdoor wordt
het contact met de woonomgeving sterker en het buurtgevoel geactiveerd.
Zijn we vergeten hoe we de woonmisstanden aan het begin van de twintigste
eeuw hebben opgeruimd? En de puinhopen van na de Tweede Wereldoorlog? Is
deze geschiedenis om van te leren of om voor commerciële belangen te
verkwanselen?
Het gaat hier om democratische belangen en zeggenschap voor
alle mensen, van kopers maar ook van huurders en woningzoekenden! Meer
sociale huisvesting is hard nodig om de groeiende wachtlijsten weg te
werken en het principe van gelijke kansen op een goede woning werkelijk
inhoud te geven. Want wonen is geen gunst, maar een eerste levensbehoefte
en een fundamenteel recht. Waarom nog langer bewoners de stuipen op het
lijf jagen, door voortdurende woonlastenstijging stress en gedwongen
verhuizingen uit te lokken? Want een huis is de plek waar je veilig moet
zijn, waar je geschiedenis bouwt, wat niet met een koude rekensom mag
worden afgedaan.
Want niet het geld maar onze behoefte dicteert. Net
zolang totdat we de maatschappelijke problemen oplossen, de wachtlijsten
verdwijnen en de rust en zekerheid van een goed huis voor iedereen een
feit is geworden.
copyright © Staatskrant januari 2005