NIEUW LEVEN IN DE LEEGSTAND

Artikel uit Sneon en Snein bijlage van de Leeuwarder Courant van zaterdag 26/7/2003.

In de Leeuwarder Courant van zaterdag 26/7/2003 troffen we in de zaterdagbijlage een artikel aan over de nieuwe kraakpanden in Leeuwarden en nog iets over de historie van het kraken in Leeuwarden.
De vraag blijft echter open, wie nu eigenlijk de eerste in Leeuwarden was die een pand ging kraken: Was dat Robbie Bish die omstreeks augustus 1979 het toenmalige pand Hoeksterpad 10-boven had gekraakt, waren het de krakers aan de zuidzijde van de Willemskade in de toenmalige panden ten westen van de Prins Hendrikbrug? Of waren het de krakers van de Prins Frederikkazerne op Nationale Kraakdag in februari 1978? Hoe het ook mag zitten, hieronder de eerste algemene beschouwing in de Leeuwarder Courant sinds jaren over kraken in het algemeen:

In zwarte, mouwloze shirts, de haardracht onstuimig creatief, verslepen de Arendstuin-krakers meubels naar hun nieuwe woning. Ach woning, een bouwval is het eigenlijk. Binnen verraadt de graffiti op de muren een roerige geschiedenis van leegstand, kraak, ontruiming en herkraak.

"Ik heb gewoon een woning nodig", verklaart bewoner Klaas Boersma (19) zijn kraakactie. De vrienden die hem helpen met het opknappen van het pand, voeren nog andere redenen aan. "Een leegstaand pand bezetten is spannend", zegt een van hen. "Het is gewoon cool om te kraken."
Slechts de symbolen waarmee de krakers hun alternatieve, woonvorm omkleden, dragen sporen uit de jaren tachtig.

[Mijn indruk is ook dat er niet zoveel 'ideologie' meer achter zit, maar meer gewone woningnood. Maar ook dan blijft het feit dat er weer wordt gekraakt m.i. een signaalfunctie houden.]

'Kraak de leegstand' was toen meer dan een rebelse leuze. Het was een bloedige kreet in de strijd tegen 'macht en kapitaal'.
In Amsterdam trokken Leopardtanks hun verwoestende sporen door de Vondelstraat om kraakpanden te ontzetten. Op de kroningsdag van Beatrix vochten krakers een veldslag uit om de Blauwbrug. Het was 1980, in de hoogtijdagen van de kraakbeweging.

[Tanks om kraakpanden te ontzetten? In dacht meer dat het pantserwagers waren die TEGEN de Vondelstraatpanden werden ingezet. De veldslag om de Blauwbrug in Amsterdam klopt wel: 30/4/1980: "Geen woning, geen kroning", was de leus toen en de VARA schakelde die dag Radio Stad Amsterdam door, zodat het hele land 'live' kon meegenieten van de 'opstand' in Amsterdam.]

Ook Leeuwarden beleefde roerige tijden. Het kraken kwam hier goed op gang toen jongerencentrum 'Hippo' in 1978 moest sluiten. De voormalige drukkerij werd gekraakt, evenals de nabijgelegen kaaspakhuizen tussen het Zaailand en de Willemskade. De hele oostkant van de Schoolstraat leek één grote vrijzone.

[Daar kun je rustig zowat de hele Arendsstraat plus de zuidkant van het Zaailand bij tellen: Ook daar waren op een gegeven moment zowat alle panden gekraakt.]

Het was even wennen, en niet alleen voor de krakers zelf. In het weekend van 15 september 1985 bestormden 150 jongeren kraakpanden aan de Arendsstraat en het Zaailand. Opgehitst door onderwereldfiguren gooiden ze ruiten in en richtten ze plunderingen aan.

[Bekend was toen al dat de 'discootjes' zondagmiddag voorvergadering hielden in de toenmalige discotheek Barcarolle aan het Ruiterskwartier.]

De politie deed volgens de krakers weinig om hen te beschermen.
Sterker: de belegerde krakers werden per trein de stad uitgezet, waarbij ze nog eens werden opgepakt, omdat ze geen kaartje hadden.
Toenmalig burgemeester John te Loo moest zich in de raad verantwoorden voor de afzijdigheid van de politie.

[Als je nu een ongeïnteresseerde burgemeester wilt noemen in Leeuwarden, dan was hij dat wel: Dit was nu werkelijk iemand waar helemaal niks van uit ging, behalve een ongeïnteresseerde uitstraling: Je kon hem 's ochtends geregeld tegenkomen als hij wat door de stad wandelde, in plaats van aan het werk te zijn.]

Later kwamen de hardhandige ontruimingen, die altijd met een zekere knulligheid gepaard gingen. De politie bracht in april 1987 een shovel mee om de krakers van het voormalige Hippo-pand te dwingen tot vertrekken. De krakers dreigden met brandbommen. Het werden pakken chocoladevla. Een maand later was er brand in een pand op de hoek van het Zaailand en de Schoolstraat. De politie wilde de krakers in de nabijgelegen panden waarschuwen door de ruiten in te gooien. Hoe menslievend de bedoelingen van de agenten misschien ook waren, de krakers brachten de zaak voor de rechter.

[Deze brand betrof het pand Schoolstraat 2. Voor mij is dit altijd een vreemde en verdachte brand gebleven en binnen zeer korte tijd waren zowel de OvJ als de burgemeester ter plaatse.]

Toch heeft Leeuwarden eigenlijk nooit een echte kraakbeweging gehad.
Kraakcafé's, een eigen radiozender, kraakspreekuren; het was het er allemaal niet of nauwelijks.

[Er was wel een 'kraakrestaurant' aan het Zaailand, hoewel er toen ook het vermoeden was, dat dit gedoogd werd omdat er een dealtje was gemaakt met afdeling Grondzaken van de DSO. Een echt kraakspreekuur is er m.i. wel ooit geweest in de Monnikemuurstraat, totdat ook dat pand werd ontruimd.]

Onderling waren de krakers te verdeeld om zich goed te organiseren.
Oudgediende Rick Bruning (34) weet dat als geen ander. Hij kraakte in Amsterdam, Groningen en vanaf midden jaren tachtig in Leeuwarden.
"Het was hier een los zooitje", vertelt Bruning, nu café-eigenaar.
"Maar weinigen wisten hier wat hun rechten waren. Daardoor lieten ze zich snel uitzetten. Dat is trouwens nog steeds zo."

[Onderlinge wrijvingen waren m.i. wel de oorzaak van het niet slagen van pogingen onzerzijds om samen met de krakers aldaar, het dubbele pand Arendsstraat 12/14 'te legaliseren'.
De gemeente leek op een gegeven moment bereid om dat te doen op basis van de bekende formule: Aannemer verbouwt het pand en de toekomstige huurders helpen mee met de eenvoudige werkzaamheden. Later lukte het krakers plus PEL wel om op basis van die formule pand Casparii in de Bagijnestraat 'te legaliseren' tot een huur-woongroepenpand voor vier mensen op basis van zelfbeheer.
Maar dat is dan ook het enige kraakpand in Leeuwarden geweest waarbij de oorspronkelijke krakers de bewoning voortzetten als huurders, behalve dan nog een aantal gekraakte onder- en bovenwoningen aan de Keizersgracht van Domeinen die na lobbywerk van ons door Patrimonium waren aangekocht. Na bemiddeling door het PEL konden de krakers blijven zitten, maar dan als huurders.]

Maar de tijden zijn veranderd. Hoewel? De economie stagneert, aan goedkope huurwoningen is gebrek, oude wijken zuchten onder sloop en leegstand, een Amerikaanse president zet de machtsverhoudingen in de wereld op scherp. Net als in de jaren tachtig.

[Kortom: In feite genoeg voor een flinke protestbeweging, maar de algemene mentaliteit is totaal anders dan toen.]

"Maar het idealisme is weg", vertelt veteraan Anne (39), die vorige week de molenromp aan 't Vliet kraakte.
"Vroeger was het kraken geen doel op zich, maar een manier van leven."
Zo stond iedere bewoner 10 procent van zijn inkomen af voor het onderhoud aan het huis.
"Zoiets mis ik bij de krakers van nu", vindt Anne.

[Iedere bewoner? Nee dus, laten we het niet mooier maken dan het was: Het gebeurde hier en daar wel en het was ook verstandig als je je pand wat bewoonbaar wilde houden of maken, maar lang niet in elk pand gebeurde dat.]

Het groepje dat in 1985 het Koetshûs herkraakte, wilde de maatschappij veranderen, memoreert Bruning. "We voerden een linkse politieke strijd."
Een van zijn huzarenstukjes was de inval bij een live-uitzending van Middageditie, waarbij een groepje tijdelijk de zendtijd overnam om aandacht te vragen voor de onderdrukking van de Koerden in Turkije.
"Mondiger moesten de mensen worden", vertelt Bruning. "Macht van bovenaf was iets dat je niet zomaar moest accepteren."

[Laten we de kraak en de ontruiming van het v.m. pand van Radio Vaartjes aan de Voorstreek, wat na tien jaar leegstand werd gekraakt, niet vergeten: De krakers werden weliswaar op 10/10/1995 ontruimd na een goede verdediging tegen de ME, waarvoor van die kant ook complimenten zijn gemaakt (!) maar het pand dat gesloopt zou worden, werd wel behouden omdat het PEL er i.s.m. de krakers in slaagde het pand op de Rijksmonumentenlijst te krijgen. De krakers werden na de ontruiming wel gearresteerd wegens het gooien van verfbommetjes, maar zijn bij mijn weten nooit berecht...]

Toch weet de ex-kraker zelf dat het allemaal vechten tegen de bierkaai was. Het is daarom misschien niet zo vreemd dat de nieuwe generatie krakers weinig opheeft met ideologische strijd. Al zijn er bij de huidige krakers nog wel wat restjes idealisme te bespeuren.
"Ik woon hier in de eerste plaats, omdat ik al die hoge huren niet kan betalen" zegt kraker Terry (19) van het Zuiderplein. "Maar fascisme vind ik hartstikke fout."

[Een bepaalde politieke overtuiging komt m.i. maar langzaam als je dingen ziet, hoort, leest en meemaakt. Het is al heel wat als je niet lijdzaam alles over je heen laat komen, maar zelf stappen gaat zetten en in aktie komt.]

NIELS RIGTER

Tenslotte: Als je kijkt in het archief bij datgene wat we hebben over kraken in Leeuwarden, dan is dat natuurlijk lang niet compleet, maar in de loop van de jaren is er toch heel wat verzameld. Ergens zou het mooi zijn als er eens iemand zou opstaan die een goed boek maakt over de Leeuwarder kraakgeschiedenis. Toch een stukje lokale sociale geschiedenis, dat nog steeds doorgaat. Wie??!