AVOND PEL OVER PARTICIPATIEWET:
MENSEN SCHRIKKEN VAN DE VERSLECHTERINGEN BIJ DE BIJSTAND


AVOND PEL OVER PARTICIPATIEWET: MENSEN SCHRIKKEN VAN DE VERSLECHTERINGEN BIJ DE BIJSTANDSUITKERINGEN…

Voorlichting van kant van de overheid totaal onvoldoende

Dat bleek op dinsdagavond 11 november 2014 toen PEL een avond hield over de komende Participatiewet die de huidige Wet Werk en Bijstand en (deels) nog enige wetten gaat vervangen. Dit onder het motto: Rechteloos bij de soos?!
Het zijn vooral de mensen in de bijstand en (deels) mensen met WAJONG en soms ook AOW-ers die hier mee te maken krijgen in 2015. Besloten werd de programma-volgorde om te keren: eerst de presentatie over de Participatiewet en daarna een verhaal door advocaat Ad Speksnijder. Dick Faber, bestuurslid PEL, was avondvoorzitter.
Om 20.00 uur, bij aanvang van de avond, waren in totaal 51 mensen aanwezig. De eersten kwamen al om vijf voor half acht binnen.

De presentatie van de hoofdzaken uit de Participatiewet:
Tijdens deze presentatie door voorzitter PEL, Pyt van der Galiën, konden korte vragen gesteld worden.

Bij de WSW verdwijnen op termijn 2 van de drie banen en eentje komt terug als "beschut werk" waarbij niet 120% WML (Wettelijk Minimum Loon) maar 100% WML wordt betaald.
Bestaande WSW-ers behouden hun baan, maar het wordt een soort sterfhuis constructie doordat wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd mensen uit de WSW gaan.
De kostendelersnorm geeft ook aanleiding tot vragen. Deze geldt zowel bij de bijstand als bij de AOW. Hierdoor komen sommigen op een forse inkomensachteruitgang.
N.B. We beschikken over het complete schema wat betreft de kostendelersnorm, incl. alle details, dus vragen hierover via ons Klachtenspreekuur zijn te beantwoorden in specifieke situaties.

Het gaat even over de Sociale Wijkteams. De avondvoorzitter merkt op dat deze een indicerende functie hebben (ook wat betreft het armoedebeleid) en aan die wijkteams worden ook medewerkers van Sociale Zaken toegevoegd. Al eerder is van diverse kanten uitgesproken dat men zich zorgen maakt over de privacy nu zoveel organisaties gegevens gaan uitwisselen. Ook is schimmig of er al eens een nieuw privacyreglement is, want het oude Amaryllis-reglement uit 2011 werkte in de praktijk niet goed, omdat veel te vaak van een uitzonderingsartikel gebruik werd gemaakt zoals ons al een aantal jaren terug werd gemeld. Hierover hebben wij een "signaal" afgegeven aan het College Bescherming Persoonsgegevens. (Raadpleeg hun website over wat zij verstaan onder "een signaal")

De verlaging van de bijstandsuitkeringen van eenoudergezinnen, die voortaan alleenstaanden met een of meer minderjarige kinderen worden genoemd, is ernstig: van 90% van de gezinsnorm in de bijstand tot 70% gezinsbijstand, even hoog als de bijstand voor alleenstaanden. Bepaalde toeslagen voor hen worden weliswaar verhoogd, maar dit kan de inkomensachteruitgang maar deels opvangen: de FNV schat per saldo de achteruitgang op 40 euro schoon/maand. Voor eenoudergezinnen die op 31/12 in de bijstand zitten, is er een overgangsregeling: voor hen gaat deze achteruitgang in op 1 juli 2015 en niet op 1 januari 2015. Maar het blijft uitstel van executie.

"Verkeerd" gedrag en uiterlijk kunnen straks ook leiden tot een korting op de bijstandsuitkering, waarop de vraag kwam of dit geen discriminatie is… Ook hier kan de willekeur van de ambtenaar met wie je van doen hebt, een grote rol spelen.
Ernstig zijn ook de draconische "maatregelen" (lees: korting op de bijstand) die de soos kan nemen bij zowat alles wat in hun ogen fout is gedaan door de uitkeringsgerechtigde: het niet houden aan de verplichtingen: 1 maand helemaal geen uitkering, bij herhaling: 3 maanden lang geen uitkering… Dat je dan al je huis bent uitgezet en forse schulden hebt gemaakt, interesseert de soos niet…

De Tegenprestatie: Leeuwarden is verplicht om een Verordening te maken, maar had deze Verordening wel vol uitzonderingen kunnen zetten, maar uiteraard is dat niet gebeurd. Dit betekent dat bijna iedereen in de bijstand zonder loon verplicht 260 uur/jaar onbetaald werk moet verrichten. Verplicht werken zonder loon op straffe van verlies van de bijstandsuitkering noemen wij dwangarbeid. Deze praktijken leiden nu al op grote schaal tot arbeidsmarktverdringing: als een werkgever iemand in loondienst ontslaat en een half jaar wacht, kan hij daarna daarvoor in de plaats iemand neerzetten die niets kost en door de gemeente is gestuurd. In sommige gevallen wordt de gemeente daar zelfs beter van: de werkgever (zoals bijv. het postsorteercentrum in Zwolle) betaalt het minimumloon aan de gemeente en de gemeente Leeuwarden stuurt iemand die daar staat te werken "met behoud van uitkering"… (Dat gebeurde vorig jaar zo tegen de kerst) Dan maak je winst als gemeente, vooral als het een alleenstaande bijstandsgerechtigde is, die immers de laagste bijstandsuitkering heeft…
Pyt van der Galiën noemt als voorbeeld "Haagse Harry", de schoonmaker die bij de reinigingsdienst werkte, werd ontslagen. Daarna mocht hij weer voor dezelfde baas werken "met behoud van uitkering". Het kostte hem 400 euro in de maand…
Het enige lichtpuntje is dat er een beperking zit op het aantal uren dwangarbeid: zo heeft de rechtbank bepaald, dat 3 maanden lang 32 uur/week verplicht onbetaald werk teveel was.

Na de duidelijke presentatie was het woord aan advocaat mr. Ad Speksnijder uit Akkrum, v.m. hoofd van het Leeuwarder bureau voor Rechtshulp. Mede door het door de overheid afknijpen van de gesubsidieerde rechtshulp moest ook het Leeuwarder bureau door onvoldoende inkomsten de deuren sluiten…
Speksnijder wees er op dat de Participatiewet zo ingewikkeld is geworden omdat er bezuinigd moest worden op de uitkeringsuitgaven. Dat vindt althans de regering. Hij stelde dat het er op lijkt dat we teruggaan naar de situatie van voor 1965, toen er nog geen bijstandswet was. Elke keer gaat een stukje van de sociale zekerheid weg en komen er meer verplichtingen voor mensen met bijstand.
Hij noemde de in 2012 aangenomen huishoudens-inkomenstoets, die na een aantal maanden weer werd afgeschaft, maar nu in enigszins andere vorm weer terug is als de kostendelers-norm. Hij stelde dat een groot deel van de politiek vindt dat men "te vrijgevig" is richting mensen die aangewezen zijn op een uitkering. We gaan terug naar een dal en in de richting van: "Iedereen moet maar voor zichzelf zorgen". Hij noemde de maatregelen (m.n. de kortingen en boetes die iemand kan oplopen) "veel te draconisch".
Hoewel dat soms vroeger ook wel gebeurde en zei wel het volgende meegemaakt te hebben in zijn praktijk: Iemand deed vrijwilligerswerk en kreeg een kilometervergoeding. Persoon in kwestie werd door een anonieme tip "aangegeven". Sociale Zaken zei tegen betrokkene: "Je doet het maar zonder uitkering. Nu jij niets hebt gezegd over wat je deed, stoppen wij je uitkering." Dit werd een zaak t.m. de Centrale Raad van Beroep (hoogste rechtsorgaan bij dit soort kwesties) Die zeiden: de gemeente moet een dergelijk besluit goed motiveren en dat was volgens de CRvB niet gebeurd of althans onvoldoende. Tegenwoordig hoeft een gemeente veel minder te motiveren waarom ze een sanctie opleggen aan iemand in de bijstand. (De sancties zijn ook veel hoger; elke nuance ontbreekt.) De drie meest voorkomende kwesties waartegen bezwaar en beroep wordt ingesteld gaan over:

1. De inlichtingenplicht: bijvoorbeeld over een gemeenschappelijke huishouding, over andere inkomsten naast de bijstand ed.
Het komt er op neer dat je zowat alles moet vertellen. (Die inlichtingenplicht lijkt vrijwel ongelimiteerd te zijn, privacy is bij bijstandsverstrekking een al lang overboord gegooid begrip. Het komt voor dat de soos zelfs inzage eist in je medische dossier bij een arts…)
Speksnijder gaf dit voorbeeld: als je verhuist naar een andere gemeente moet je dat apart bij de soos melden. (Hoewel een uitschrijving bij de ene gemeente en inschrijving bij een andere gemeente bij de gemeentelijke basisadministratie voldoende zou moeten zijn) Tweede voorbeeld: als je huur 5 euro omhoog gaat, moet je dat melden. (Eigen voorbeeld: als je 10 euro krijgt op je verjaardag, moet je dat melden. Dat vond althans een Leeuwarder CDA-raadslid die nu wethouder armoedebeleid is…) Speksnijder: als er mensen vaak bij je op bezoek komen, moet je dat melden. Doe je dat niet als bijstandsgerechtigde, dan zit JIJ fout, want je hebt niets gemeld… (Consequentie: inlichtingenplicht geschonden, 1 maand geen uitkering)

2. De manier waarop je samenwoont of zgn. "samenwoont":
Dat wordt straks met die kostendelers-norm in meer gevallen van belang. Er wordt al snel aangenomen dat je een gemeenschappelijke huishouding voert.
Op dit punt hakt de sociale recherche (denk aan anonieme tips puur om iemand een hak te zetten) "met de botte bijl" aldus Speksnijder.
Wederzijdse zorg verlenen is ook erg riskant: Als je zorg verleent aan iemand die ziek is, is dat nog "eenzijdige zorg". Maar oh wee, als de zieke een kleinigheid terug geeft uit dankbaarheid: dan is het wederkerige zorg in de optiek van de soos en DUS is sprake van een "gemeenschappelijke huishouding". (Raadpleeg een van de overheadsheets van de presentatie) Stel dat je onder druk bij een verhoor door de sociale recherche iets hebt gezegd in de zin van: "Hij (de zorgverlener) kreeg ook wel wat mee" o.i.d. dan staat vast dat er een gemeenschappelijke huishouding is, of dat nu waar is of niet.
(Kortom: teken nooit maar dan ook nooit ook maar iets wat de sociale recherche je voorlegt als een soort proces-verbaal, want je hangt. Laat je niet intimideren door hun methoden en dreigementen en trucjes! Train jezelf hier op: eigenlijk bevind je je dan in een soort oorlogssituatie…)

3. Je wordt naar "werk" toegestuurd. (Kan een participatietraject zijn, kan gaan om een verplichte "tegenprestatie", soms zelfs betaald (deeltijd)werk. In laatste geval is belangrijk: is de betaling bruto of netto? Dit heeft consequenties voor je toeslagen, bijv. de huurtoeslag of de zorgtoeslag, eigenlijk voor alle toeslagen die mede afhankelijk zijn van de hoogte van je inkomsten. Speksnijder stelt: Werkgevers zij niet verplicht om loonstrookjes te geven. De Inkomstenbelasting komt bijv. pas een jaar er op. (Bij bruto inkomsten kan dat leiden tot nabetaling inkomstenbelasting) En: mag je je uitkering houden als de inkomsten pas geboekt worden op het jaar erna? (Dit punt was me niet helemaal duidelijk: de ontvangen inkomsten elke keer trouw opgeven aan de soos betekent bij een bruto betaling, dat je in feite te weinig aanvullende bijstand krijgt en dat je het jaar erop nog inkomstenbelasting bij moet betalen… Bijbaantjes als het rondbrengen van reclamedrukwerk zijn op zich wel "wit" maar ze betalen bruto uit…)

Speksnijder stelt dat we met de nieuwe wet op het punt van de kostendelersnorm er een probleem bij hebben: een kamerhuurcontract wordt tussen bijv. broer en zus gewoon niet meer erkend (fietst dus dwars door de contracteervrijheid heen…) en anderen zullen iets met hun huisbaas moeten regelen dat een commerciële prijs wordt betaald (voor bijv. een kamer) Het probleem zit ook in het feit dat er zoveel vormen zijn waarin mensen kunnen samenwonen. (of gewoon slechts een woning delen)

Verder stelt Speksnijder dat het Europees recht stelt, dat een uitkering een vorm van eigendom is en dat we het van de rechter zullen moeten hebben om korte metten te maken van idiote wetgeving en niet zozeer van "de politiek"
Het aanwezige raadslid van Verenigd Links vond hierop, dat de eerste verantwoordelijkheid hiervoor bij de gemeente ligt en dat de politiek wel belangrijk is. (In theorie is dat zo, maar wat moet je als keer op keer een meerderheid in Tweede Kamer of Raad akkoord gaat met "idiote wetgeving"?!)
Vanuit de zaal werd gereageerd met de opmerking: "We moeten met zijn allen de straat op!"

Na de pauze konden er vragen worden gesteld aan advocaat Speksnijder en aan Pyt van der Galiën, die de presentatie had verzorgd. Er was veel onrust over de verhuisverplichting en de gevolgen die dat kan hebben. Ad Speksnijder gaf aan dat het minimaal om een contract van een jaar moet gaan wil men deze plicht op kunnen leggen. Ook is benoemd dat de gemeente niet zo streng hoeft te zijn maar ze mogen dit doen. Problemen zoals geen woonruimte kunnen vinden of je koophuis niet kwijt kunnen zijn niet van belang om niet aan deze plicht te hoeven voldoen. (Allemaal niet hun probleem: naar Amsterdam met wachtlijsten voor een woning van 8 jaar? Dan ga je maar anti-kraak wonen via Carex of Ad-Hoc ed. nietwaar?)

Ook m.b.t de verhuisplicht: twee gescheiden ouders voeden samen een kind/kinderen op, als een van de ouders dan moet verhuizen loopt de opvoeding van het kind in de soep. Speksnijder heeft uitgelegd dat ook dit niet de zorg van de gemeente is, de ouders moeten dan, bv met een doktersbriefje, aantonen dat hun kind/kinderen schade ondervindt van de verhuizing van een van de ouders. Dat heeft dan formeel: "dringende redenen". (Opmerking: deze situatie kan zich natuurlijk ook voordoen bij niet gescheiden ouders, ook een ramp voor een gezin lijkt mij als vader of moeder moet verhuizen.)

De gemeente kan allerlei vormen van tegenprestatie en werkstages opleggen binnen de nieuwe wetgeving. Als je hier niet aan voldoet zijn er sancties zoals een korting op je uitkering. Weinig tegen te ondernemen. (Juridische weg: goed nagaan of in jou geval de soos zich wel houdt aan de Verordeningen en Beleidsregels voor zover die gaan over die tegenprestatie en over bijv. een werkstage. De soos zal je dit moeten meedelen in de vorm van een voor beroep vatbare beschikking. Daarnaast is directe actie met een groepje mensen, zoals posten bij een dwangarbeiderscentrum en flyers uitdelen voor de deur en met die mensen die daar tewerk gesteld zijn gaan praten, ook een middel, maar dan politiek. Dus bijv. zoals Doorbraak in Leiden dit aanpakt. Neemt de soos dan maatregelen tegen je? Geen van hen werd tot nu toe op de uitkering gekort… Van je afbijten en gebruik maken van je recht op vrije meningsuiting is ook een middel. En daar maken zij gebruik van en terecht.)

Er was nog een vraag over mantelzorg, of dat niet een reden is om de kostendelersnorm op toe te passen. Speksnijder geeft aan dat het belangrijk is dat mantelzorg niet wederkerig mag zijn, dan valt het binnen de regels.
Een van de aanwezigen geeft aan dat het mantelzorgcompliment h.i. mede bedoeld was om in kaart te brengen wie mantelzorg aan wie verleent, want de verzorgde moet dat aanvragen en de mantelzorger krijgt dan 250 euro. Stel dat de hulpvrager bijstand heeft, dan geeft deze geld terug in ruil voor de mantelzorg. Als de mantelzorger ook bijstand heeft, wordt dat geld gekort op de bijstand, zo niet, dan mag de mantelzorger dat geld houden. Dat laatste is dan leuk, maar op deze wijze is wel die wederkerigheid ontstaan waar Speksnijder voor waarschuwde: de verzorgde geeft geld terug in ruil voor de mantelzorg. En DAN ontstaat het risico dat je soos beiden tot 1 huishouden bestempelt… Het mantelzorgcompliment wordt overigens afgeschaft. Gezien het bovenstaande wellicht maar beter ook. Cash zo nu en dan iets betalen is een stuk veiliger…

[N.B. ander nadeel geven mantelzorgcompliment is later nog gemeld: iemand heeft bijv. indicatie 8 uur zorg plus 2 additionele uren van het CIZ, samen 10 uur/week. Wordt duidelijk dat er een mantelzorger is, dan vervallen de 2 additionele uren… Dit is in feite stukje WMO-problematiek.]

Er is een vraag over de kostendelersnorm: vrouw met dochter in huis, leeftijd 18+ Dus meerderjarig. Dochter heeft studiefinanciering, vrouw in bijstand. Dan GEEN kostendelersnorm. Echter: als dochter er bijbaantje bij neemt, dan WEL kostendelersnorm. Het is even onduidelijk of een drempelbedrag (wat mag student maximaal bijverdienen?) hierbij nog een rol speelt. Iemand vraagt hoe het dan straks zit met dat leenstelsel, als de basisbeurs voor studenten door een leenstelsel wordt vervangen? Per slot heeft de student dan ook inkomsten, via geleend geld. Daar is nog niets over te zeggen.

Een aanwezige vraagt of er gekort mag worden wanneer een volwassen zoon regelmatig bij zijn ouders eet. Antwoord Speksnijder: Ja , dat kan.
N.a.v deze vraag wordt er duidelijk gesteld dat mensen zich vanaf 1-1-15 bewust moeten zijn dat er op allemaal dingen die nu nog gewoon kunnen - en nog steeds kunnen voor mensen die geen uitkering hebben - bijv. bij iemand eten, kleine klusjes voor een ander doen enz. straks als aanleiding kunnen worden gebruikt om de kostendelersregel op toe te passen en de uitkering te korten.
Er is nog even aan de orde dat ook bij een werkstage gekort mag worden.
(Vind het buitengewoon onrechtvaardig bijv. ook een reiskostenvergoeding als "inkomsten" te zien.)

Speksnijder wijst er nog op dat ook een erg laag of juist erg hoog verbruik bij nutsbedrijven en waterleidingbedrijf aanleiding voor de soos kan zijn om "fraude" te vermoeden. (Soos kan gegevens opvragen bij deze bedrijven)

Pyt merkt op, dat premier Rutte in 2004 beloofd heeft om de verzorgingsstaat af te schaffen en dat is hem al aardig gelukt…
De avond wordt mooi afgerond door een verhaal van iemand met een betaalde baan, en zijn verhaal maakt duidelijk dat er een kloof is tussen mensen met een uitkering en mensen met betaald werk, er is veel onbekendheid met wat mensen met een uitkering allemaal moeten en niet mogen. De spreker is zich er van bewust dat hij morgen zonder werk kan komen te zitten en dan zelf ook met dit soort dingen te maken krijgt: "Mensen weten niet wat er gaande is."
Hij roept op tot een stemadvies of de straat op te gaan. Een zeldzaam geluid van iemand die (nog) betaald werk heeft, maar volkomen terecht. Meer werkenden zouden zich hiervan bewust moeten worden.

Verslag gemaakt op basis van notities van zowel de secretaris als de penningmeester van vereniging PEL.