RIOOLHEFFING KEERT TERUG, MAAR NAAR WAARDE HUIS

'Rioolheffing keert terug, maar naar waarde huis.'
Uit de Leeuwarder Courant van wo. 29/6/2005.

Op 11/7/05 gaat de commissie Bestuur en Middelen praten over het opnieuw invoeren van een rioolheffing in 2006. Over de voorgeschiedenis is van alles te vinden op onze website, bv. "Waarde huis bepaalt voortaan rioolheffing" uit de Leeuwarder Courant van 27/11/99.
T.m. 1999 was er ook een rioolheffing, zowel voor eigenaren als voor huurders. Om diverse redenen, zoals genoemd in dat bericht, werd de rioolheffing vanaf het jaar 2000 'verstopt' in de Onroerendezaakbelasting, die grof omhoog ging. Op 3/7/2004 meldde de Leeuwarder Courant: "Leeuwarden splitst OZB en rioolheffing weer".
De reden was dat aanvankelijk het kabinet het gebruikersdeel OZB per 1/1/2005 wilde afschaffen. Dat ging toen niet door en herfst 2004 verdween het plan om weer rioolheffing in te voeren in de ijskast. Daar wordt het nu weer uitgehaald, want het heet nu dat per 1/1/2006 de regering het gebruikersdeel OZB afschaft.
De gemeenten worden daarvoor met geld gecompenseerd, maar omdat hier het rioolrecht ook in de OZB zit 'ingebouwd' heet het dat dat deel (dus gebruikersdeel rioolrecht, verstopt in het gebruikersdeel OZB) niet wordt gecompenseerd.
In het B. en W. voorstel heet het: "de inkomstenderving als gevolg van de afschaffing van het gebruikersdeel OZB-woningen wordt, voorzover deze kan worden opgevangen door introductie van een rioolheffing, niet gecompenseerd door het Rijk."
Het riooldeel in het gebruikersdeel OZB-woningen zou 2,3 miljoen euro bedragen. Overigens lees ik nergens iets over het gebruikersdeel OZB-niet-woningen, vaak bedrijfspanden. B. en W. schrijven slechts:
"Met ingang van 2006 komt het gebruikersdeel van de OZB-woningen te vervallen."
Redeneer je simplistisch, dan zou je zeggen: Voor 2,3 miljoen moet ik weer rioolrecht invoeren, alleen voor gebruikers van woningen en de rest laat ik maar zoals het is. Alleen qua systematiek wordt dat raar, want dan zit het rioolrecht voor eigenaren van woningen en bedrijfspanden plus huurders van bedrijfspanden nog in de OZB verstopt en voor huurders van woningen niet. Dat valt slecht uit te leggen, ondanks dat het op zich zou kloppen. Zo gaat het dus in elk geval niet worden, hoewel?
B. en W. komen met 6 varianten in hun voorstel, waarbij variant 5 hun voorkeur heeft en variant 2 het voorstel is zoals ingebracht door vier partijen, namelijk: ChristenUnie, D66, FNP en PAL/GroenLinks. Zij willen de kosten van de rioolrechten koppelen aan het waterverbruik per kubieke meter water. Dit heet in het jargon: "Smal waterspoor".
B. en W. willen het rioolrecht zowel voor eigenaren als voor gebruikers, koppelen aan de WOZ-waarde van de woningen. Volgens mij schrijven de vier partijen terecht:
"Een heffing die dan niet (bij steeds stijgende waterprijzen) gerelateerd is aan het verbruik zal op den duur onhoudbaar blijken. Als bijvoorbeeld de prijs van gas of elektriciteit niet op basis van het verbruik maar op basis van de WOZ-waarde of het aantal bewoners zou worden gebaseerd, zou een ware 'volksopstand' uitbreken. Des te meer reden om nu een rechtvaardige heffing te introduceren."

Mij ontgaat ook de logica om rioolrecht te koppelen aan de WOZ-waarde van een woning. De WOZ-waarde voor de OZB gaat uit van de waarde van een woning. Het feit, dat de meeste woningen een aansluiting hebben op het riool, zit verdisconteerd in de hoogte van de WOZ-waarde. Immers: Stel dat zo'n woning plotseling geen rioolaansluiting zou hebben en stel dat je dan de WOZ-waarde weer gaat vaststellen: Die zou dan flink dalen, omdat het huis minder waard wordt zonder zo'n aansluiting. M.a.w.: Ook bij een OZB waarin geen rioolrecht zit verstopt, zoals in de meeste plaatsen in het land, betaal je via de OZB ook al mee voor het feit dat de woning een rioolaansluiting heeft, alleen gaat dat OZB-geld niet naar het onderhoud en herstel van rioleringen. En als je uitgaat van de WOZ-waarde bij rioolheffing betekent dit, dat je eigenlijk zegt dat het feit dat er een rioolaansluiting ligt, voor een dure woning belangrijker is dan voor een goedkope woning. Die aansluiting is echter volgens mij voor alle woningen precies even belangrijk. Het zou dan logisch zijn van alle woningeigenaren een vast bedrag te heffen, maar praktisch gesproken breng je daarmee de eigenaren van goedkopere woningen weer in de problemen. Gezien het feit dat eigenlijk via de OZB ook al wordt betaald voor het feit dat er een aansluiting ligt, kun je dan beter maar geen rioolrecht heffen van eigenaren. Anders gezegd: Eigenaar zijn is geen goed criterium voor het heffen van rioolrecht.
Maar wat dan? M.i. zou je alleen moeten zeggen: Wie gebruikt de riolering? Dat is iedereen van wie de woning hierop is aangesloten. Hoe meet je hoeveel hier van gebruik wordt gemaakt? Door te kijken naar het waterverbruik. Uiteraard zal er dan weer gezegd worden dat als iemand elke avond de tuin sproeit, dat water wel door de watermeter wordt geregistreerd, maar niet door het riool wordt afgevoerd... Dat is dan waar, maar een 100 procent correct systeem krijg je nooit voorelkaar.

We hebben het in de laatste vergadering van het bestuur van het PEL gehad over de rioolrecht voornemens van B. en W. omdat het additionele woonlasten zijn die onvermijdelijk zijn als je ergens woont, omdat je er dan mee wordt geconfronteerd en dat alleen kunt vermijden door nergens te wonen.
Onze conclusie was, dat een heffing bij alle gebruikers van woningen en niet-woningen op het waterverbruik het meest logisch was. Dit ongeacht of ze nu eigenaar zijn of niet. Met 'gebruiker' wordt bedoeld: Gebruiker van water dat door een rioolaansluiting kan worden afgevoerd.

De Leeuwarder Courant berichtte op woensdag 29/6/2005 over deze zaak het volgende:

LEEUWARDEN - De gemeente Leeuwarden zal vanaf volgend jaar weer een aparte rioolheffing invoeren. Als het aan burgemeester en wethouders ligt, wordt de hoogte hiervan gekoppeld aan de huiswaarde voor onroerende-zaakbelasting (ozb). Afgezien van een 'gebruikelijke' tariefsverhoging verandert er dan weinig voor de meeste Leeuwarders.

[Afgezien van het gebrek aan logica om rioolheffing vast te knopen aan de WOZ-waarde is er nog iets aan de hand: De OZB die in 2006 overblijft is: OZB-eigenaarsdeel woningen, OZB niet-woningen eigenaarsdeel en OZB niet-woningen gebruikers. Voor de liefhebbers: Zie het staatje in het B. en W. voorstel op blz. 5 bovenaan. Dat betekent ook dat de regering niet afschaft:
Het gebruikersdeel OZB voor niet-woningen, wat niet erg logisch is als je als regering het gebruikersdeel OZB wilt afschaffen. Wel wordt voor 2006 ev. voortaan een maximum gesteld aan de OZB-tarieven. Omdat op dit moment Leeuwarden in de OZB ook het rioolrecht heeft verstopt, gaat Leeuwarden als ze niks doet, in 2006 over het maximum heen, in elk geval voor de bedrijven, zowel bij de eigenaren als bij de huurders/pachters van bedrijfs- en kantoorruimte. Bij het OZB-eigenaarsdeel voor woningen is dat nog niet het geval. B. en W. stellen dat het terugbrengen van de tarieven naar het maximum 2,5 miljoen euro verlies aan OZB zou betekenen wat ze zouden kunnen verschuiven naar de OZB voor woningeigenaren, maar wat vervolgens betekent dat ook deze tarieven die dan met 24 procent (!) zouden stijgen, vervolgens OOK over het maximum heen fietsen...
Lang leve het maximum dus, waarmee ook deze uitweg werd afgesneden...
En ik denk hierbij niet aan de villabezitter, maar wel aan degenen in de goedkopere koopwoningen en appartementen, waar juist de WOZ-waarde grof is gestegen bij de laatste hertaxatie.]

De Leeuwarder rioolheffing zit sinds 1999 [nee, sinds 2000] in het ozb-tarief, maar dit mag vanaf volgend jaar niet meer van het rijk.

[Onzin, veel te kort door de bocht: Het mag op zich wel, alleen compenseert het Rijk qua geld alleen de 'zuivere' OZB gebruikersdeel woningen en niet het stuk rioolrecht gebruikersdeel wat Leeuwarden daar ook in had verwerkt. Zodoende ontstaat een financieel gat ter grootte van het rioolrecht gebruikersdeel.]

Hoe de aparte heffing straks berekend moet worden, is een discussiepunt.
"Als je de hoogte blijft koppelen aan de woningwaarde, verdeel je de lasten het eerlijkst", vindt CDA-wethouder Gerrit Krol.

[Onzin: Als we zouden stellen dat de WOZ-waarde geheel los staat van het al dan niet hebben van een rioolaansluiting bij de woning, zou het eerlijkste zijn: Alle woningeigenaren betalen een gelijk bedrag voor het feit dat er een aansluiting ligt en alle gebruikers betalen naar de mate waarin ze ook het riool gebruiken. Is de gebruiker met vakantie, dan betaalt de gebruiker niets, want hij verbruikt geen water dat vervolgens door het riool afgevoerd wordt. Dat is eerlijk.]

Een deel van de gemeenteraad wil de hoogte koppelen aan het waterverbruik. Dit betekent dat mensen die veel water gebruiken ook het meest betalen voor de riolering.

[Ik ben er persoonlijk op tegen dat de overheid nog meer gegevens van burgers in handen krijgt. Want daar wordt vervolgens dankbaar gebruik, of eigenlijk misbruik van gemaakt. Denk bv. aan sociale zaken: Weinig waterverbruik zou in hun optiek dan kunnen duiden op: Hij/zij woont hier niet echt, maar woont elders stiemum samen. Veel waterverbruik zou dan kunnen duiden op: Betrokkene woont niet alleen, maar er woont stiekum nog iemand bij in. In beide gevallen: Sociale recherche er achteraan...
Kijk ik bv. naar de praktijken van de soos in Amsterdam, dan is dit niet denkbeeldig. Alleen: Dit hoeft zo niet:
De gemeente zou alleen het totaalverbruik moeten hebben van alle gebruikers van water in de gemeente Leeuwarden. Hiermee kan de tariefhoogte per kubieke meter water worden uitgerekend aan de hand van hoeveel geld nodig is voor de kosten van onderhoud ed. van de riolering.
Vervolgens hoeft Vitens haar jaarnota alleen uit te breiden met 1 regeltje, nl. rioolrecht:
zoveel kub.m. water maal tarief is zoveel rioolrecht. Wel zou de gemeente een aparte melding moeten sturen aan de gebruikers in de vorm van een aanslag, waar in staat, dat de aanslag wordt geïnd via Vitens. Voordat het Waterschap hier zelf de aanslagen ging verzorgen, deden ze het ook zo en formeel is dat correct. In dit geval kan dergelijke melding gewoon op het gecombineerde aanslagbiljet van de gemeente erbij gezet worden.]

"Een ander nadeel is dat mensen met lagere inkomens en de bedrijven dan meer moeten betalen."

[Dat eerste moet ik nog zien, om het tweede gaat het in feite. Denk aan de voorgeschiedenis: Wat was ook al weer de aanleiding om de rioolheffing te laten verdwijnen in de OZB? Juist, juridische dreigementen van een aantal grote bedrijven hier en een wethouder Peter den Oudsten die hen toen op hun wenken bediende. In het oude systeem werd bij de bedrijven via een soort schijventarief rioolrecht geheven op basis van het waterverbruik. En dat zinde de heren ondernemers niet. Gevolg: Een flink deel van de lastendruk verschoof toen richting woningen middels opname van het rioolrecht in de OZB.
Voor de liefhebbers: Zie eens naar het B. en W. voorstel op bladzijde 15 met daarin een totaaloverzicht van de financiële effecten per groep en per variant.
Kijk dan vooral naar het staatje onder "B" en daarin variant II en V.
Let dan op "Rioolr. won. Gebruikers".
In variant II brengen zij 3,7 miljoen euro rioolrecht op en de woningeigenaren niets. In variant V brengen zij 1,7 miljoen euro op en de woningeigenaren 3,3 miljoen euro.
Dan lijkt de zaak duidelijk toch? Wil je de huurders van woningen wat ontzien, dan moet je variant V kiezen van B. en W. Maar niet heus...
Want: Wat betekent het woord "gebruiker" als men het over rioolheffing heeft in variant II en V? Niet hetzelfde...
In variant II is een gebruiker een WATERgebruiker. Wie zijn dat?
Huurders PLUS eigenaren die zelf hun woning/pand bewonen cq. gebruiken. In variant V is een gebruiker alleen een huurder van een woning of een huurder van bedrijfsruimte. Variant V steunt op de WOZ-waarde en de OZB-definitie van "gebruiker".
Kortom: Een duidelijke poging tot misleiding en gewoon wat "boerenslimheid" van B. en W. om toch vooral maar variant II zo ongunstig mogelijk af te schilderen.

Kijken we dan nog eens naar het rioolrecht voor woningen bij variant II en V dan komt daar uit:
Rioolrecht huurders PLUS eigenaren samen 3,7 miljoen euro in variant II.
Rioolrecht huurders PLUS eigenaren samen 5,0 miljoen euro in variant V.

Nu even kijken naar de niet-woningen:

Rioolrecht huurders PLUS eigenaren (waterverbruik telt, niet of je eigenaar bent of niet!) 6,2 miljoen euro in variant II.
Rioolrecht huurders PLUS eigenaren samen 1,5 plus 2,7 miljoen euro is 4,2 miljoen euro in variant V.

Conclusie: Variant II is voor woninghuurders en eigenaren 1,3 miljoen euro goedkoper dan variant V.
Variant II is voor huurders en eigenaren van bedrijfspanden ed. 2 miljoen euro DUURDER dan in variant V.
En dit is de werkelijke reden voor de keuze van het College: Zij willen de rekening juist NIET leggen waar die thuishoort, namelijk bij de (groot)verbruiker. Wat de bedrijven die veel water verbruiken bij hun productieproces vanaf het jaar 2000 te weinig hebben betaald betalen huurders plus eigenaren van woningen sinds die tijd te veel! Met dank aan v.m. wethouder Peter den Oudsten, zijn PvdA en zijn vriendjes bij m.n. Friesland Diary Foods (Condens). Toen maakte het College zich niet druk om b.v. huurders met weinig geld en nu plotseling wel?]

De lagere inkomensgroepen kunnen vaak kwijtschelding vragen. "Dat kan alleen zo blijven als je de huizenwaarde aan de heffing koppelt", zegt Krol.

[Een dreigement om de Raad onder druk te zetten en een loos dreigement:
Mensen gaan heus niet overvloedig meer water dan nu verbruiken omdat ze denken: "Ik krijg toch kwijtschelding". Ja, men zou kwijtschelding krijgen bij een minimuminkomen voor het rioolrecht op de Vitens-eindnota maar niet voor het waterverbruik zelf! Wie als huishouden met een minimuminkomen veel water verbruikt betaalt simpelweg veel aan Vitens; dus heeft het ook bij kwijtschelding rioolrecht nog steeds zin om niet meer water te verbruiken dan nodig is.]

"De bedrijven betalen nu al genoeg belasting. We willen ze niet nog hoger belasten", aldus Krol. Aangezien sommige bedrijven veel water verbruiken, zou hun rioolheffing ook sterk stijgen wanneer beide tarieven aan elkaar worden gekoppeld.

[Nu geldt natuurlijk plotseling het profijtbeginsel niet meer en weten we weer voor wie het College in feite zit: De bedrijven.]

Op dit moment zijn er nog niet veel gemeentes die de hoogte van de rioolheffing koppelen aan de woningwaarde.
"We weten het bijvoorbeeld van Amersfoort, maar moeten nog onderzoeken wat de juridische risico's zijn als er bezwaren komen."

[In hun voorstel schrijven de vier partijen o.a.: "Een redelijk percentage, 24 procent van de Nederlandse gemeenten, heeft een rioolheffing die gekoppeld is aan de rekening van het drinkwatergebruik. Veel meer dan bijvoorbeeld op basis van de WOZ-waarde."
Van juridische bezwaren of procedures in in andere gemeenten is hen niet gebleken. En over juridische houdbaarheid gesproken bij variant V met een gebruikersdeel rioolrecht en een eigenaarsdeel rioolrecht op basis van WOZ-waarde schrijven B. en W. n.b. zelf:
"In verband daarmee (met de verhouding tussen beide delen van een heffing voor zowel eigenaren als huurders) heeft vanuit juridisch oogpunt een variant waarbij alleen wordt geheven van gebruikers of van eigenaren de voorkeur."
Welnu, bij variant II wordt belasting geheven bij de WATERverbruikers waarbij irrelevant is of men eigenaar is of huurder. En ook de pandjesbaas die zelf in Leeuwarden woont en er wat kamerpanden op na houdt, gaat zelf ook betalen: Ook hij is verbruiker in de woning die hij zelf bewoont.
B. en W. doen er alles aan om het voorstel van de vier partijen de grond in te trappen. Zo heet het: "Daarnaast leidt zij niet tot de gewenste gedragsveranderingen (terugdringing waterverbruik)".
Nu wist ik niet dat dat het doel was van rioolrecht heffen m.b.v. de verdeelsleutel "waterverbruik". Ik dacht dat er geld moest komen voor onderhoud ed. van de riolering. Wie dan gedragsverandering wil blijft duister, want B. en W. schrijven elders in hun voorstel weer over een andere variant:
"Voor het geval het waterverbruik wel substantieel zou teruglopen, zou dit zelfs schadelijk kunnen zijn voor de goede werking van het riool."
Ja, wat willen B. en W. nu? Minder waterverbruik stimuleren of toch maar niet? Persoonlijk denk ik, dat het beperkt terugdringen van waterverbruik mogelijk is, niet zozeer door het rioolrecht aan het waterverbruik vast te knopen, maar door waterbesparende maatregelen te nemen: Toilet met 2 reservoirs, waterbesparende douchekop, gescheiden circuit voor kraanwater en regenwater en hergebruik van regenwater ed. M.a.w.: Wat minder water gebruiken zonder inleveren van comfort. Want als het zover zou komen dat mensen met weinig geld ook nog amper hun waternota kunnen betalen, zijn we fout bezig.]

Tenslotte:

Hieronder volgen alle varianten die in het B. en W. voorstel staan. Variant II is het 'smal waterspoor' voorstel van vier partijen, variant V is het voorstel van B. en W.

I. Vast bedrag per eigenaar en het gebruikersdeel per (gestaffeld) kubieke meter waterverbruik (= oude systematiek uit 1999)
II. Uitsluitend gebruikersdeel per kubieke meter waterverbruik, waarbij heffing niet via de gemeentelijke gecombineerde aanslag loopt, maar via de nota van het waterbedrijf (Vitens). Dit is het zogenaamde waterspoor conform het initiatiefvoorstel van ChristenUnie, D66, FNP en PAL/GroenLinks op 8 april 2005.
[Let op: Het gaat hier niet om een heffing bij gebruikers in de zin van de OZB, dus niet om niet-eigenaren, maar om zowel eigenaren als huurders. Het gaat hier om WATERgebruikers. De gecombineerde aanslag gemeentelijke belastingen kan m.i. wel dienen om te melden dat de inning verloopt via Vitens en hoe hoog het tarief is per kub. meter water. Dit naar analogie van hoe de Waterschappen dit vroeger deden toen de waterschapslasten nog meeliftten met de energienota.]
III. Uitsluitend een vast bedrag per eigenaar.
IV. Uitsluitend een eigenarendeel op basis van de in het kader van de Wet WOZ vastgestelde. [Ontbreekt: "waarde".]
V. Zowel eigenarendeel als gebruikersdeel heffen op basis van de in het kader van de Wet WOZ vastgestelde waarde.
VI. Eigenarendeel heffen op basis van de in het kader van de Wet WOZ vastgestelde waarde en het gebruikersdeel naar samenstelling van het huishouden (één- en meerpersoons).

Ik voorzie dat het CDA gewoon hun wethouder Krol gaat steunen, de PvdA gewoon ook meegaat met het College en dat de VVD vooral kijkt naar de lasten in de diverse varianten voor hun achterban, de bedrijven en dus ook niet kiest voor variant II.
In die situatie zou je als nood-optie wellicht terug kunnen vallen op variant VI, die zeker de schoonheidsprijs niet verdient, maar waarin althans nog (zij het vrij grofmazig) voor het gebruikersdeel een relatie ligt met het gebruik van water.
Gemiddeld en statistisch gebruiken kleine huishoudens minder water dan grotere huishoudens. De ervaringscijfers zouden zijn: Meerpersoonshuishouden 135 kub. m. water per jaar, eenpersoonshuishoudens 45 kub.m. water per jaar. De verhouding binnen het gebruikersdeel is 1 staat tot 3.
B. en W. rekenen in deze variant echter al weer met de verhouding 1 staat tot 1,5, zodat dan toch weer de meerpersoonshuishoudens ten koste van de eenpersoonshuishoudens bevoordeeld worden... Wordt het variant VI, dan zal dat dus anders moeten.