Op de vergadering van de commissie Welzijn op 16/3/2004 deelde de PvdA een initiatiefvoorstel uit over het instellen van een 'sociaal makelaar' die het 'niet-gebruik' van (inkomens)regelingen voor minima zou moeten opsporen. Diegene zou dit dan op het spoor moeten komen door nog verdere koppelingen van bestanden.
Omdat we zowel iets hebben tegen onuitgenodigd huisbezoek door een soosambtenaar die ons komt vertelen dat we een 'niet-gebruiker' zijn en ook iets hebben tegen onuitgenodigd bezoek van een welzijnswerker/-ster die hetzelfde vindt, maar dit dan aanduidt met de term 'zorgmijder' (indien e.e.a. wordt uitbesteed aan het welzijnswerk) en we tenslotte ook iets hebben tegen een overheid die naar hartelust maar kan omstoeien met bestanden waarin gegevens van burgers voorkomen teneinde deze gegevens voor eigen doeleinden te benutten, hebben we op 6/4/2004 een reactie gestuurd over het PvdA-voorstel. Hieronder volgt eerst de letterlijke tekst van het PvdA-voorstel en daaronder de tekst van onze reactie:
De PvdA Leeuwarden hecht grote waarde aan dienstverlening vanuit de gemeente naar de inwoners van de gemeente Leeuwarden. In het verkiezingsprogramma wordt het belang van de dienstverlening voor de bereikbaarheid van sociale voorzieningen als voorbeeld genoemd. Signalen vanuit de maatschappij wijzen erop dat een groep mensen dat gebruik maakt van sociale voorzieningen, deze niet optimaal benutten. De redenen zijn bijvoorbeeld: taalproblemen, schaamte om naar aanvullende voorzieningen te vragen, onbekendheid met verschillende regelingen en angst voor de sociale dienst. Het voormalige minimafonds werd bijvoorbeeld maar door 23% van de doelgroep benut. De gemeente doet haar uiterste best deze mensen op te sporen en te wijzen op verschillende aanvullende voorzieningen.
LAT -project
De fractie van de PvdA in Leeuwarden wil analoog aan het LAT-project, het ambtelijk apparaat de mogelijkheid geven om te experimenteren met 'het project sociale makelaar', om zo nog meer mensen te wijzen op bestaande voorzieningen. Het LAT-project is een initiatief waarin de gemeenten Leeuwarden, Apeldoorn en Tilburg experimenteren met risicogroepen om fraude effectiever te bestrijden. Het is bekend dat fraude bij groepen inwoners meer voorkomt dan bij andere groepen inwoners. Van groepen waar fraude meer voorkomt is een risicoprofiel gemaakt en deze worden extra gecontroleerd bijvoorbeeld door huisbezoeken. De eerste uitkomsten lijken positief.
Projectomschrijving sociale makelaar
Het project sociale makelaar lijkt op het LAT-project, maar dan vanuit een andere insteek. Ook voor groepen inwoners die gebruik maken van inkomensondersteuning en minder gebruik maken van aanvullende voorzieningen waarop zij recht hebben, kan een risicoprofiel gemaakt worden. Bijvoorbeeld allochtone vrouwen, alleenstaande 50+'ers of mensen met ontwikkelingsachterstanden. Deze groepen kunnen extra aandacht krijgen bij de controle of zij gebruik maken van regelingen en indien nodig kan middels een huisbezoek op de mogelijkheden gewezen worden.
In het kader van het experiment kan 1 ambtenaar voor een half jaar vrijgemaakt worden om zich met deze problematiek bezig te houden. Hij/zij kan zich ook bezighouden met begeleiding bij de aanvraag van aanvullende voorzieningen zoals de huursubsidie. De extra ambtenaar kan bijvoorbeeld uit het geld voor het minimabeleid (€ 500.000,- voor twee jaar) worden gefinancierd.
Naast de huisbezoeken kan worden bekeken of een computerprogramma waarmee uitkeringsgerechtigden hun inkomenssituatie kunnen toetsen in Leeuwarden gebruikt kan worden. In Groningen zijn positieve resultaten behaald met dit systeem.
Plan van aanpak
Hiervoor is wel een investering nodig en daarvoor is het nodig om in kaart te brengen hoe groot de groep mensen is die geen gebruik maakt van aanvullende voorzieningen. Vervolgens moet gekeken worden hoeveel ambtelijke capaciteit precies nodig is om dit probleem aan te pakken en tenslotte moet er naar een dekking gezocht worden. Hiervoor hebben wij schattingen gemaakt die hierboven genoemd zijn.
De fractie stelt het volgende stappenplan voor:
1. uitspraak van de raad over het project sociale makelaar
2. opdracht college om in kaart te brengen hoe groot de groep is en hoeveel geïnvesteerd moet worden om deze doelgroep te bezoeken
3. financiële middelen in de begroting reserveren
Dit project levert een positieve bijdrage aan een eerlijke verdeling van middelen voor mensen die daar recht op hebben.
Hieronder volgt de tekst van de reactie van het PEL via een brief aan alle leden van de commissie Welzijn:
VERENIGING PLATFORM EEN- EN TWEEPERSOONSHUISHOUDENS LEEUWARDEN
POSTBUS 2602 8901 AC LEEUWARDEN
E-mail: root@pel.xs4all.nl URL website: http://clik.to/pel
==========================================================
Leeuwarden, 6/4/2004
Geachte leden van de commissie Welzijn,
Tijdens de vergadering van de commissie Welzijn op 16 maart jl. werd door de PvdA-fractie voorgesteld een sociaal makelaar aan te stellen. Deze functie zou in het leven moeten worden geroepen om het niet-gebruik van voorzieningen terug te dringen. Hoe sympathiek dit ook mag klinken, tegen het voorstel in de huidige vorm hebben wij nogal wat bezwaren.
* Wij zijn tegen betutteling. Het staat burgers vrij om geen gebruik te maken van voorzieningen zonder dat men daarover door de overheid wordt lastig gevallen. Wij zijn dan ook tegen het afleggen van huisbezoeken. Voor zover niet-gebruik veroorzaakt wordt door een onnodig complexe papierwinkel zou bekeken kunnen worden op welke punten men deze papierwinkel terug kan dringen. Een aanzienlijk deel van het niet-gebruik wordt veroorzaakt door ouderen die weigeren om 'met de billen bloot te gaan' bij de Sociale Dienst. Dat is een keuze die gerespecteerd dient te worden. In plaats van deze oudere medeburgers een ambtenaar op het dak te sturen is het wellicht zinniger te bekijken of in voorkomende gevallen de regels wat soepeler toegepast kunnen worden. Kortom: wij zijn voor de verzorgingsstaat, maar tegen een overheid die zich gedraagt als een overbezorgde moeder.
* Wij zijn tegen het opstellen van risico-profielen, ook wanneer dit met de beste bedoelingen gebeurt. Het is ons niet duidelijk waarom er op positieve wijze verwezen wordt naar het LAT-project. De bij het LAT-project geformuleerde criteria zijn omstreden en ondoorzichtig en de resultaten zijn op zijn best dubieus. Daar komt nog bij dat wij van mening zijn dat burgers als individuen behandeld dienen te worden, niet als lid van een risicogroep. Risico-profielen zijn generaliserend, stigmatiserend en getuigen van een neerbuigende houding van de overheid in de richting van burgers.
* Mocht het de bedoeling zijn de sociaal makelaar te financieren uit de 5 ton die u vorig jaar reserveerde dan zijn wij daar faliekant tegen. Geld dat voor de minima bestemd is behoort ook bij die minima terecht te komen, niet bij een ambtenaar of een welzijnswerker. Wij zijn er per definitie op tegen dat meer dan het absoluut noodzakelijke uitgegeven wordt aan apparaats- en/of uitvoeringskosten.
* Wij zijn tegen het op nog grotere schaal dan nu al gebeurt snuffelen in - en koppelen van - bestanden. Onder het mom van van alles en nog wat wordt de privacy van burgers op steeds grotere schaal geschonden. Geheel in strijd met de tijdgeest zijn wij tegen een verdergaande koppeling van bestanden. Des te minder de overheid van ons afweet, des te beter we af zijn. Voor je het weet word je immers door de PvdA of het ambtelijk apparaat in weer een nieuwe risicogroep ingedeeld en krijg je als gevolg daarvan een ambtenaar op huisbezoek.
* Vanzelfsprekend zijn wij niet tegen het terugdringen van niet-gebruik van voorzieningen. Een paar suggesties:
1. Er zou bekeken kunnen worden of de bureaucratische rompslomp die veel mensen afschrikt niet teruggedrongen kan worden.
2. Onderzoek op welke punten het mogelijk is formele procedures dusdanig te versoepelen dat met name ouderen niet langer hun hele hebben en houden op tafel hoeven te leggen bij de aanvraag van voorzieningen.
3. Onderzoek waar de voorlichting van de Sociale Dienst verbeterd kan worden. De afgelopen jaren is als gevolg van beleidskeuzes de afdeling voorlichting steeds minder naar buiten getreden. Wij betreuren dat ten zeerste, met name omdat wij de kennis en vakbekwaamheid op deze afdeling hoog inschatten.
Met vriendelijke groeten,
Namens het bestuur van de Vereniging PEL
Pyt van der Galiën
Tenslotte: Nogmaals: Het PvdA-voorstel is gebaseerd op de beste bedoelingen, maar voor wat de consequenties betreft zien wij het verhaal in deze vorm niet zitten. Wij hebben niets tegen huisbezoek, ook niet door een ambtenaar die gaat helpen formulieren in te vullen waarmee we zelf niet uit de voeten kunnen, maar dan wel pas nadat wij die bezoeker hebben uitgenodigd en de bezoeker niet zichzelf uitnodigde. Bovendien werkt dat laatste contra-productief: Terecht wordt in het PvdA-voorstel gesteld dat veel mensen bang zijn voor de soos. En dat zou dan plotseling verbeteren als er een soos-ambtenaar onaangekondigd voor de deur staat?
Waarom niet bij het voorlichtingsmateriaal nog 1 A4-tje gevoegd met:
ALS U ER ZELF NIET UITKOMT MET DIT AANVRAAGFORMULIER, BEL DAN TELEFOONNUMMER ZUS OF ZO TUSSEN ZO EN ZO LAAT o.i.d.
Op dat telefoonnummer kun je dan een afspraak maken om langs te komen met je formulieren voor hulp bij het invullen of je kunt een afspraak maken dat men bij je thuis langs komt om daarmee te helpen. Uiteraard heeft dan de ambtenaar zijn laptop mee met daarin een computerprogramma om snel te zien waarop betrokkene nog meer recht zou hebben qua regelingen.
Ik zou er voor willen pleiten de zaak in een breder verband te plaatsen, nl. door het hele huidige voorlichtingsbeleid van de soos onder de loep te nemen: Wat zijn de sterke en zwakke punten, wat kan er op welke onderdelen worden verbeterd, wat zijn punten die nieuw ingevoerd zouden kunnen worden enz. Een paar voorbeelden:
O.a. valt me op, dat de mensen in de bijstand wel folders en aanvraagformulieren toegestuurd krijgen, wat op zich goed is, maar dat er geen of bijna geen folders over regelingen meer staan op het Stadskantoor. Het zijn niet uitsluitend mensen in de bijstand die op bepaalde regelingen recht hebben, maar ook mensen met andere lage uitkeringen en mensen met deeltijdbaantjes bv. net boven bijstandsniveau. Of is het beleid voor hen: Die info pluk je maar van internet? Die politiek voert bv. VROM sinds vorig jaar wel: Folders over huursubsidie? Vergeet het maar; haal ze maar van internet... Wij merkten dit pakweg mei, juni 2003, toen we VROM verzochten om ons net als in voorgaande jaren de nieuwste folders te sturen over huursubsidie enz. Doen we niet meer; bezuinigingen, zo heette het. Deze kant mag het niet op gaan bij de soos: Juist de laagstbetaalden hebben minder toegang tot internet, omdat ze (en dan m.n. de ouderen) geen computer hebben en er ook niet mee overweg kunnen.
Dit betekent echter niet dat dat we niet voor het voorstel zijn om op de gemeentelijke website een programmaatjre te zetten waarmee men kan uitrekenen voor welke regelingen men in aanmerking kan komen. Dit kan een nuttige aanvulling zijn voor diegenen die wel een internet-aansluiting hebben.
Het valt me ook op, dat de soos een aantal jaren terug wel voorlichtingsmiddagen of -avonden gaf in buurthuizen en bejaardentehuizen over regelingen voor lagerbetaalden. De laatste jaren heb ik geen enkele aankondiging meer gezien daarover. Je zou dit wellicht weer moeten invoeren of nadenken over een andere vorm waarin de soos naar een wijk of tehuis toe komt.
Het aantal publicaties in de 'Huis aan Huis' zou ook geregeld moeten worden herhaald. Naar analogie van het voorgestelde computerprogrammaatje zou je een mooi multiple-choice' schema in de Huis aan Huis kunnen zetten, waaruit je ook de regelingen zou kunnen halen waarop je recht hebt. En zet daar dan meteen een uit te knippen bestelbon bij voor het juiste formulier.
Secretariaat PEL