ADVIES CLIENTENRAAD SOCIALE ZAKEN OVER
"WERKEN MET BEHOUD VAN UITKERING"


Ontvangen d.d. 26/2/2004 van individueel lid Cliëntenraad Margreet van der Laan:
Definitieve versie brief Cliëntenraad over "Werken met behoud van uitkering" in de Wet Werk en Bijstand. Hieronder volgt de complete tekst:

ADVIES CLIENTENRAAD SOCIALE ZAKEN OVER
"WERKEN MET BEHOUD VAN UITKERING"

Begin december 2003 bracht de cliëntenraad een algemeen advies uit aan Gemeenteraad en College t.a.v. de uitvoering van de Wet Werk en Bijstand (WWB). In aanvulling hierop willen wij nu uitgebreider adviseren met betrekking tot een specifiek onderdeel hiervan, waarover op dit moment binnen uw gelederen wordt nagedacht, namelijk 'het werken met behoud van uitkering'.

Voor alle duidelijkheid, het gaat hier om de vraag welke voorzieningen de gemeente verkiest in te zetten ter bevordering van arbeidsinschakeling en /of sociale activering van uitkeringsgerechtigden.
De WWB geeft gemeenten nogal wat beleidsvrijheid om te bepalen of zij in deze gebruik wenst te maken van de optie 'werken met behoud van uitkering' dan wel 'gesubsidieerde arbeid'. Gaat de gemeente uitkeringsgerechtigden verplichten om zonder loonbetaling op een door de gemeente aangewezen plaats arbeid te verrichten met behoud van uitkering of kiest men voor het alternatief 'gesubsidieerde arbeid', waarbij sprake is van een inkomen op loonniveau, een cao en een arbeidscontract.

De cliëntenraad is van mening dat er aan de optie 'werken met behoud van uitkering' grote bezwaren kleven van zowel juridische als sociaal-politieke aard.

Juridische bezwaren:
- Allereerst zou getoetst moeten worden hoe deze optie zich verhoudt tot het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden. Artikel 4 verbiedt 'verplichte arbeid', zowel met als zonder loonbetaling.
- En in de Universele Verklaring van de Rechten van de mens (Verenigde Naties) worden in artikel 23 lid 1 t.e.m. 3 de rechten op vrije keus van beroep, gelijk loon voor gelijke arbeid en rechtvaardige en gunstige arbeidsvoorwaarden genoemd.
- Het arbeidsrecht stelt dat, als de feitelijke situatie niet wezenlijk verschilt van een situatie waarbij sprake is van een dienstbetrekking, de betrokkene via de rechter loonbetaling kan afdwingen.
Hierbij worden vier maatstaven gehanteerd:
- een persoonlijke arbeidsverplichting,
- een gezagsverhouding,
- betaling van een zeker bedrag dat als loon beschouwd kan worden,
- aan genoemde maatstaven wordt een zekere tijd voldaan.
- Tenslotte wordt in de WWB (zie o.a. de M.v.T.) aan de optie 'werken met behoud van uitkering' een aantal uitdrukkelijke voorwaarden verbonden, waaronder: - de noodzaak om arbeidservaring op te doen i.v.m. uitstroom naar regulier werk, - een individueel afgestemd en begeleid reïntegratietraject en - een beperking in tijdsduur tot + een half jaar.
Dit impliceert o.a. dat het collectief opleggen van onbetaalde arbeid wordt verboden.

Sociaal-politieke bezwaren:
- Bij een ruimhartige gebruikmaking van 'werken met behoud van uitkering' bestaat het gevaar dat geleidelijk aan de 'tewerkstelling van uitkeringsgerechtigden' weer als een algemeen geaccepteerde praktijk beschouwd gaat worden. Dit zou de rechtspositie van uitkeringsgerechtigden jaren terugzetten en hen opnieuw tot tweederangs burgers maken.
- Invoering van het idee is in strijd met het uitkeringsprincipe: Een bijstandsuitkering is geen loon. Werk dient gehonoreerd te worden met loon.
- Invoering tast op termijn het minimumloon aan.
- Bedrijven en instellingen zijn niet gebaat bij ongemotiveerde werknemers, die 'gestuurd worden' door de uitkeringsinstantie.
- Het is slecht voor het gevoel van eigenwaarde, het zelfvertrouwen en de motivatie van mensen om te moeten werken zonder gelijkwaardige beloning en arbeidsvoorwaarden. Dit is ook niet bevorderlijk voor een optimaal reïntegratieproces.

De cliëntenraad meent dat er in het kader van 'gesubsidieerde arbeid' goede alternatieven zijn voor 'werken met behoud van uitkering', waarbij bovengenoemde bezwaren goeddeels vermeden worden.
De vrijgespeelde uitkering kan hierbij worden ingezet als loonkostensubsidie, die wordt afgebouwd naarmate de productiviteit van de werknemer toeneemt.
In verschillende gemeenten wordt met een dergelijk systeem reeds ervaring opgedaan (o.a. Amsterdam). Als voorbeeld noemen wij het Prohefsysteem.
Dit alternatief hoeft de gemeente ons inziens niet veel extra geld te kosten, te meer omdat zij niet gekort wordt op het inkomensdeel van de WWB na uitstroming van de ex-uitkeringsgerechtigde naar een reguliere baan in de categorie lage inkomens, wat meestal het geval is. Bovendien verwachten wij dat het rendement van een dergelijk alternatief qua doelstelling beter zal scoren.

Kort samengevat adviseert de cliëntenraad u unaniem om bovengenoemde redenen:

* Geen gebruik te maken van de in de WWB (zij het onder voorwaarden) geboden mogelijkheid om 'werken met behoud van uitkering' in te zetten ter bevordering van arbeidsinschakeling en /of sociale activering.

* In plaats daarvan een nieuwe vorm van gesubsidieerde arbeid te benutten om deze doelen te bereiken.

Leeuwarden, 19 februari 2004


Relevante link: Advies Cliëntenraad Sociale Zaken over de Wet Werk en Bijstand.
Brief 2/12/2003 aan leden Commissie Welzijn.