Uit de Leeuwarder Courant van vr. 2/8/2002.
Zoals bekend vindt de overheid dat mensen in de bijstand geen recht
hebben op privacy en dat iedereen die bijstand aanvraagt in principe een
fraudeur is. Maar het computergestuurde controlesysteem wat in de maak
was om met behulp van allerlei door derden aangeleverde gegevens mensen
voortdurend te controleren, is nog lang niet klaar. Het gaat hier om het
z.g. Landelijke Inlichtingenbureau.
Relevante eerdere artikelen: "Minder rompslomp bijstandsuitkering" uit
de LC van 29/11/2000, en een inspraakverhaal PEL 14/12/2000 "Abw en het LAT-project".
Afgaande op het bericht uit de Leeuwarder Courant van vrijdag 2/8/2002
werkt e.e.a. nog voor geen meter:
DEN HAAG (GPD) - De gemeentelijke sociale diensten kunnen voorlopig niet
gemakkelijk controleren of iemand recht heeft op een bijstandsuitkering.
Het computersysteem waarmee ze kunnen nagaan of iemand geen andere
bronnen van inkomen heeft, wordt later ingevoerd dan gepland.
[Duidelijk is, dat als iemand bijstand aanvraagt en een
aanvraagformulier invult en ondertekent, een formulier waarin ook wordt
gevraagd naar overige inkomstenbronnen, hij of zij niet wordt geloofd.
Omdat het formulier wordt ondertekend door betrokkene, wordt door de
soos in feite gezegd dat hij of zij wel valsheid in geschrifte gepleegd
zal hebben. Als de soos nl. uitgaat van de goede trouw was er nl. niet
een uitgebreid controlesysteem opgebouwd.
Ofwel: Elke bijstandsaanvrager
pleegt in de optiek van de soos valsheid in geschrifte en flest de zaak
totdat het controlesysteem spijtig genoeg voor de soos het 'onschuldig'
uitbraakt.
Eigenlijk is deze situatie nog erger dan de omgekeerde
bewijslast: In het laatste geval zou de soos de betrokkene vragen:
Toon
maar aan dat je recht hebt op een uitkering en in het geval dat
betrokkene dat niet waterdicht kan, de uitkering weigeren. Dat zou een
verwerpelijke situatie zijn maar zoals gezegd: Nu is het nog erger:
Zelfs die omgekeerde bewijslast word je uit handen getrokken en wordt
'verzorgd' door de ook belanghebbende tegenpartij.. Ofwel: Wij als soos
hebben van onze machines vernomen dat jij de zaak flest. Nu nog een stap
erbij nl. het niet meedelen aan betrokkene waarom onze machines dat
vinden en we hebben een kafka-achtige situatie:
Iemand is ergens
schuldig aan bevonden maar betrokkene weet niet en mag niet weten
waarom.]
Aanvankelijk was het de bedoeling dat eind dit jaar alle 496 gemeenten
op het systeem zouden zijn aangesloten. Dit wordt nu zeker drie maanden
later. Het systeem moet gegevens uitwisselen van de gemeentelijke
sociale diensten, de Belastingdienst, de Informatie Beheer Groep en het
Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (waarin onder meer het GAK
en Cadans zijn opgegaan).
Op deze manier kan een ambtenaar met een paar drukken op de knop zien of
iemand die bijstand aanvraagt, niet bijvoorbeeld ook studiefinanciering
ontvangt.
[Als iemand om een of andere reden stopt met zijn of haar studie en
bijstand aanvraagt, durf ik te wedden dat de ambtenaar in de computer
vindt dat betrokkene OOK studiefinanciering heeft en zal de uitkering
geweigerd worden.
Reden: Het tijdstip van verwerking van de mutaties.
Hoelang duurt het voordat het IBG invoert dat betrokkene geen
studiefinanciering meer krijgt? Het lijkt me sterk dat dat meteen
gebeurt. Waarschijnlijker lijkt me dat verwerking van mutaties plaats
vindt in 'plukken' tegelijk ofwel in een 'run' zoals dat in
computertermen heet. Zit jouw mutatie nog niet bij die 'run', dan sta je
nog steeds bij het IBG in de computer als ontvanger van
studiefinanciering. Dit geldt ook voor de andere instanties, zoals
Belastingdienst, UWV ed. Kortom: Zo'n systeem levert veel 'ruis' op
ofwel valse 'fraudemeldingen'. Ook voorzie ik gedonder bij met name
aanvragen voor aanvullende bijstand: Iemand heeft een klein
deeltijdbaantje met een beloning beneden het voor hem/haar/hen geldende
bijstandsniveau en heeft dus recht op aanvullende bijstand. Bij de
Belastingdienst staan die inkomsten in de computer. Betrokkene geeft op
het aanvraagformulier dat bijbaantje gewoon op zoals dat formeel hoort.
Betrokkene maakt dit jaar minder uren dan vorig jaar met dat baantje,
bv. omdat de instelling waar hij/zij werkt moet bezuinigen, er minder
werk is, betrokkene ook een kind moet verzorgen enz. Op dat moment
sporen de gegevens van de Belastingdienst over vorig jaar al niet meer
met de gegevens van de huidige situatie.
Resultaat: Toekenning van te
laag bedrag aan aanvullende bijstand? Kortom: De situatie wordt er niet
simpeler op met deze big brother op het bureau van de ambtenaar.]
Nu kan er ook wel worden gecontroleerd, maar dat gebeurt alleen als er
een redelijk vermoeden is dat de bijstandsaanvrager liegt. In dat geval
stelt een sociaal inspecteur een onderzoek in.
[Een nogal versluierende benaming: Het gaat gewoon om de SoPo's, de
sociale recherche.]
Hiermee worden veel gevallen van bijstandsfraude niet opgemerkt.
Het nieuwe systeem, dat een einde moet maken aan de onduidelijkheid,
wordt op dit moment getest.
[Er is helemaal geen onduidelijkheid bij het gros van de aanvragen: Er
is alleen bij de soos het vooroordeel dat elke bijstandsvrager fraude
pleegt en de frustratie dat zij dat maar slecht kunnen 'bewijzen'.]
Het
is echter zo, dat de soos dit nooit zal kunnen bewijzen, eenvoudigweg
omdat het merendeel van de aanvragen gewoon qua feiten naar waarheid is.
Maar dat erkennen, zou betekenen dat een deel van de ambtenaren
zijn/haar beeld over mensen in de bijstand en zijn borreltafelpraatjes
in de kantine in de middagpauze zal moeten herzien en dat mag nooit
natuurlijk! We weten namelijk van mensen die bij de gemeente werkten,
af van de leugenachtige insinuerende borreltafelpraatjes van sommige
ambtenaren als ze het over mensen in de bijstand hadden. Dat betrof nog
niet eens zozeer de mensen aan het loket als wel de ambtenaren die daar
weer achter staan:
Men werkt bij Sociale Zaken maar heeft zelf niet
direct met de klant te maken. Gelukkig heeft men ook daar niet allemaal
die mentaliteit:
Er zijn ook ambtenaren die weer iets hoger in de
hiërarchie zitten, die gewoon hun wet- en regelgeving en MG-cirulaires
erbij pakken en proberen om zaken volgens het boekje af te handelen en
die althans naar buiten toe geen generaliserende mening hebben over
mensen met een uitkering.]
In de praktijk blijkt het verre van optimaal te werken. Zo loopt het
systeem geregeld vast bij het invoeren van gegevens. Ook verdwijnen veel
berichten die via het netwerk worden verstuurd (zoals sofi-nummers) in
het luchtledige, zodat niet alle gemeenten alle informatie ontvangen.
[Ik vraag me af of hun netwerk hack-proof is: Sofi-nummers zijn
handelswaar geworden.... Het wordt een enorme puinhoop als die nummers
die 'in's blaue hinein' gingen ergens anders belanden...]
Staatssecretaris van sociale zaken Mark Rutte heeft het bureau dat
verantwoordelijk is voor de invoering van het computernetwerk inmiddels
ter verantwoording geroepen. Volgens hem wordt nu hard gewerkt om de
software-problemen op te lossen.
[Tuurlijk... Wordt vervolgd over enige maanden... Zodra systeem draait
lezen we wel in de krant: Chaos bij nieuwe bijstandsaanvragen...]