Reactie PvdA-fractie op het verhaal van fractievoorzitter VVD Tom van Mourik in Te Gast rubriek LC. Uit de Leeuwarder Courant van do. 1/8/2002.
Onlangs had de fractievoorzitter van de Leeuwarder VVD-fractie een
verhaal in de Te Gast rubriek van de Leeuwarder Courant onder de titel:
"Gevolgen afschaffen OZB onjuist ingeschat".
Hierop werd prompt gereageerd door de PvdA-fractie in Leeuwarden. Uit
de Te Gast rubriek in de Leeuwarder Courant van donderdag 1/8/2002:
TE GAST
Klaas Zwart
raadslid PvdA Leeuwarden
De gehele gemeenteraad van Leeuwarden is voor het afschaffen van de
onroerende-zaakbelasting (ozb) in haar huidige vorm. In het voorjaar van
2001 heeft de gehele raad - naar aanleiding van de Leeuwarder ozb
affaire unaniem gepleit voor de afschaffing van de ozb. In die zin dat
de raad toe wilde naar een betere en heldere systematiek voor de
gemeentelijke belastingheffing.
[Dit verhaal klopt. In feite werd toen in een brief aan de Vereniging
Nederlandse Gemeenten gepleit voor afschaffing van de OZB, maar ook voor
het instellen van een vervangende andersoortige lokale belasting.]
Een verstandige en logische stap van de raad omdat de wetgeving rond de
ozb vrij lastig is. De huidige regelgeving is uitermate complex en de
vierjaarlijkse taxaties geven steeds weer aanleiding tot vele juridische
procedures. Die taxaties vormen een momentopname, als de waarden
gestegen zijn dan schroeven de gemeenten de tarieven naar beneden
( omdat er maximaal een van te voren bepaalde opbrengst moet
binnenkomen ) maar als de huizenprijzen weer dalen moeten diezelfde
tarieven weer verhoogd worden om de begroting sluitend te krijgen.
De minst kapitaalkrachtigen merken dit soort schommelingen het sterkst
en de geloofwaardigheid van de overheid staat onder druk. Kortom de ozb
in haar huidige vorm brengt veel onrust en risico's met zich mee, de
enigen die er garen bij spinnen zijn een aantal gespecialiseerde
taxatiebureau's.
[Van de laatste zin staat het gedeelte achter de komma niet in het Te
Gast stuk, maar wel in het originele verhaal.
Om met die opmerking te
beginnen: De opmerking is terecht: Het kost de gemeenten elke vier jaar
handenvol geld om weer zo'n bureau in te huren om de waarden van de
panden vast te stellen.
Wat betreft die van te voren bepaalde opbrengst:
In feite zijn het de ambtenaren en B en W die dat bepalen. Formeel
bepaalt de Raad dat bedrag uiteraard, maar het is lastig voor een
raadslid om de opbrengst die er binnen moet komen, goed te bepalen. In
feite wordt de begroting met de OZB 'sluitend' gemaakt en er worden van
allerlei extra wensen vanuit het 'beleid' mee betaald. Zo verdenk ik
B en W ervan dat zij m.b.v. de OZB extra 'sloopgeld' binnenhalen bovenop
datgene wat ze in het kader van de Stedelijke Vernieuwing al van het
Rijk krijgen.
Het totaalbedrag wat binnengehaald wordt is in feite
onbegrensd; nog een zwak punt van de OZB-regelgeving. Want: Er zijn geen
maximumtarieven vastgelegd in de wet, omdat de Tweede Kamer ooit bij een
wetswijziging heeft zitten te suffen...
Zwart kan stellen dat de
tarieven bij stijgende WOZ-waarden weer moeten dalen, maar dat hebben we
nu gezien:
De tarieven daalden wel, maar zwaar onvoldoende om de
lastendruk net zo hoog te houden als voor de hertaxaties en dit geldt
zeker voor de qua WOZ-waarden enorm gestegen woningprijzen van de
goedkoopste laagbouw en flatjes.
Elke relatie met de draagkracht van betrokken huurder of eigenaar is zoek en in de kern van de zaak komt dat door de OZB-systematiek zelf, hoe je ook er aan sleutelt.]
Het college van B en W heeft destijds op verzoek van de raad een brief
aan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten gestuurd met het verzoek om
met de minister te overleggen over een nieuwe belastingsgrondslag voor
de gemeentelijke inkomsten. Een heel ander verhaal dus dan het
afschaffen van de ozb en de compensatie van deze inkomsten ( gemiddeld
ca 10 % van de gemeentelijke begrotingen ) door het rijk dan maar
afwachten.
[Dat is juist: De brief aan de VNG was anders dan datgene wat de VVD
wil. Wat ik tegen heb op een andere belastinggrondslag, is het vermoeden
dat je dan gewoon van de regen in de drup komt. Want denk na: Je schaft
de OZB af, maar je wilt een andere lokale belasting bedenken. Die nieuwe
belasting moet uiteraard evenveel opbrengen als de OZB en liefst nog wat
meer...
Want B en W hebben hun wensen en hun 'beleid' en B en W hadden
in maart jl. al aangekondigd dat ze deze herfst weer met forse
bezuinigingsvoorstellen komen.
Wat is er dan mooier om die bezuinigingen
deels af te kunnen blazen omdat er extra geld binnenkomt?!
Kern van de
zaak is, dat lokale overheden m.i. niet los vertrouwd zijn als je ze de
kans biedt zelf ook belastingen te heffen. En zoals we zagen op het
moment dat de rioolheffing in de OZB werd verstopt: Een aantal grote
bedrijven betaalden minder (waterverbruik!) dan voorheen en de
huishoudens meer...
Kortom: Ik weet nu al hoe dat afloopt als je een
andere lokale belasting krijgt.
En: Verzin eens een enigszins eerlijke
en redelijke belastinggrondslag? Op basis van wat?
Laat men zich niet vergissen: Ambtenaren zijn verdraaid creatief in het bedenken van
pseudo-rechtvaardige redeneringen, U-bocht redeneringen en
schijn-logica om een belastingsoort goed te praten.]
De fractievoorzitter van de VVD, Tom van Mourik, probeert in zijn Te
Gast artikel van dinsdag 23 juli de uitkomsten van een onderzoek door
een bureau uit Rotterdam naar de financiële gevolgen van de afschaffing
van de ozb voor een aantal gemeenten te nuanceren. Volgens het genoemde
bureau zou Leeuwarden er structureel 8 miljoen euro op achter uit gaan.
Van Mourik geeft aan dat het bureau geen rekening heeft gehouden met het
feit dat Leeuwarden ook de rioleringsheffing in de ozb aanslag heeft
ondergebracht.
Hij heeft gelijk. De vraag is echter wel of de verminderde inkomsten van
de gemeente volledig door Den Haag gecompenseerd worden.
Ervaringen met
de overdracht van taken van het rijk aan de gemeenten waarbij de
uitvoeringskosten nooit voor de volle 100% gecompenseerd worden maken
niet vrolijk.
Zeker nu dit kabinet ca 6.5 miljard wil bezuinigen is het
maar de vraag hoe optimistisch je moet zijn over een ruimhartige
compensatie door het rijk.
[Natuurlijk, maar dat risico loop je altijd als gemeente, ook al blijft
qua OZB alles bij het oude: De regering kan de compensatie voor de
uitbetaalde bijstandsuitkeringen afknijpen, men kan eenvoudigweg wat
minder geld naar het gemeentefonds sluizen enz.
Zwart wil een
ruimhartige compensatie door het Rijk bij afschaffing van de OZB. Wat is
ruimhartig? M.i. moet er niet meer, maar ook niet minder gecompenseerd
worden dan het gemiddelde bedrag per huishouden wat via de OZB in
Nederland door gemeenten wordt binnengehaald.
Meer compenseren leidt tot
meer stijging van de inkomstenbelasting, want het Rijk moet extra geld
voor het gemeentefonds toch ergens weg halen.
Wel vind ik dat
besparingen die een gemeente heeft als ze geen taxatiebureau hoeven in
te huren plus de besparingen die een gemeentelijke afdeling belastingen
heeft qua ambtelijke uren, niet op de compensatie in mindering gebracht
moeten worden.
Elke gemeente kent ook zijn onderbezette afdelingen en door intern schuifwerk met geld en ambtenaren kan een gemeente dat dan ook eens oplossen of bv. het minimabeleid wat verbeteren enz.
Kortom:
Bij de afschaffing van de OZB zou het moeten gaan om een zoveel mogelijk
budgettair neutrale operatie, zowel voor Rijk, gemeente als door de bank
genomen voor burgers.]
In hoeverre de afschaffing van de ozb bijdraagt aan werkelijke
lastenverlichting is maar de vraag. De compensatie die het kabinet zegt
te willen geven moet ook ergens vandaan komen.
[Er IS geen lastenverlichting: Doordat de inkomstenbelasting iets
stijgt, is er wel een draagkracht-effect qua v.m. OZB-geld, omdat de
inkomstenbelasting progressief werkt: Degenen die het meest verdienen
betalen procentueel meer.
Voor burgers is er wel meer eenvoud en
betalingsgemak: Geen ergernis meer over hoge OZB-aanslagen en geruisloze
gespreide betaling via loon- en inkomstenbelasting.
En de mensen in de
bijstand dan? Omdat zij te maken hebben met een netto-bruto traject qua
belastingen, maakt het voor hen niet uit of de inkomstenbelasting iets
stijgt of daalt. Als je in de bijstand zit heb je kwijtschelding van de
OZB-aanslag als je huurder bent. Je betaalt dus niks. Als er geen OZB
meer bestaat betaal je ook niks.
Als je betaald werk vindt, treedt zoals bekend de beruchte 'armoedeval' op. Zonder OZB wordt dat effect iets
minder. Lichtpuntje dus voor mensen die vanuit de bijstand betaald werk vinden.]
Werkelijke lastenverlichting treedt pas op als je de
overheidsactiviteiten terugschroeft of op de kwaliteit van de
dienstverlening ( bijvoorbeeld op het gebied van de zorg,het onderwijs
of de veiligheid ) door de overheid inlevert.
[Besparingen op uitvoeringskosten kunnen OOK worden omgezet in
lastenverlichting. In zoverre vraag ik me af of je ook niet gewoon
rioolrecht, afvalstoffenheffing en waterschapslasten moet afschaffen en
dit ook via de inkomstenbelasting moet regelen. Aanslagje dit, aanslagje
dat: Wat kost dat allemaal?! Ik beweer niet dat je ALLE soorten
belastingen via de inkomstenbelasting moet/kan regelen, maar wat minder
soorten belasting zou de zaak wel simpeler maken en m.i. ook goedkoper
qua uitvoeringskosten.]
De werkelijke kern van deze zaak is natuurlijk het verlies van de
mogelijkheid voor de gemeenten om te zorgen voor een eigen inkomstenbron
die vrij inzetbaar is op basis van de eigen besluitvorming. De
zelfstandige zeggenschap over een belangrijk deel van de eigen inkomsten
en uitgaven is van groot belang voor een volwassen gemeentelijke
overheid. Eigen belastingsinkomsten stellen de gemeenten
in staat om zelf afwegingen te maken, als er belangrijke zaken
gerealiseerd moeten worden dan kan een gemeenteraad besluiten tot het
verhogen van de belastingsinkomsten en zij moeten zich daarvoor
verantwoorden tegenover de kiezers.
[Dit is allemaal waar, maar de gemeente Leeuwarden heeft er qua OZB in
2001 zo'n zooitje van weten te maken, dat burgers het zat zijn. Men was
nog niet eens in staat de OZB in een keer correct op de rails te zetten.
En die prachtige transparante besluitvorming dan? Ik heb nog nooit een
raadsstuk gezien waarin helder stond waarvoor die totaalopbrengst OZB
dan allemaal werd gebruikt. Ja, begrotingsgaten dichten. En hoe
ontstonden die begrotingsgaten? Ja, door 'ferme' besluiten op andere
tijden om ergens geld aan uit te geven.
De directe herkenbare en
duidelijke relatie tussen inkomend OZB-geld en bepaalde uitgaven is er
nog nooit geweest!
De kiezer weet niet eens waarvoor hij/zij
verantwoording moet vragen m.b.t. de besteding van OZB-gelden! Ik heb nog nooit een raadslid aan kiezers horen uitleggen waaraan OZB-geld was
uitgegeven in zijn/haar zittingsperiode...]
Voor een gemeente die de tarieven verlaagt en dus kiest voor de
uitvoering van minder projecten geldt dit uiteraard ook. Het is goed dat
de gemeenten de pijn voelen van de eigen besluitvorming over de
gemeentelijke belastingheffing. De druk om de tarieven niet te hoog te
laten worden motiveert de gemeente om de uitgaven in toom te houden.
[Het zijn niet de gemeenten die de pijn voelen van eigen besluitvorming
of van uitgaven voor megalomane projecten, het zijn de burgers over
wiens ruggen die uitgaven gaan!
Wat mij betreft wordt afschaffing van de
OZB het begin van het einde van alle vormen van lokale belastingheffing,
mede terwille van de rechtsgelijkheid van burgers.
Want wat is het voor
waanzin dat een burger in de ene gemeente qua geld beter af is dan in
een andere gemeente? Weg met die stads-koninkrijkjes; de Middeleeuwen
zijn voorbij. En waar heeft Zwart het over als hij beweert dat de druk
om de tarieven niet te hoog te laten worden de gemeente motiveert om de
uitgaven niet te hoog te laten worden? In welke stad was hij? Niet in
Leeuwarden.
En welke druk bedoelt hij? Kiezers kunnen geen druk
uitoefenen; ze kunnen machteloos protesteren.
Slechts 1 dag in de vier
jaar hebben burgers wat macht: In het stemhok.
Vervolgens blijkt althans
in Leeuwarden, dat alles bij het oude blijft: Zelfde partijen, zelfde
College, zelfde poppetjes en: Gewoon hetzelfde beleid...]
Het voornemen om de ozb zonder meer af te schaffen en voor de
compensatie de hand op te houden bij het rijk maakt de gemeenten nog
afhankelijker van de Haagse besluitvorming en dat draagt niet bepaald
bij aan de door de liberalen altijd gepropageerde versterking van de
plaatselijke autonomie.
[Er moet maar niet teveel plaatselijke autonomie zijn: Ik moet er niet
aan denken als bepaalde rijksregelingen werden gedecentraliseerd en aan
de gemeenten overgelaten werden:
Op z'n minst veranderde Nederland dan
helemaal in een lappendeken qua regelingen en regelingetjes, om over de
uitvoeringskosten maar te zwijgen:
Elke gemeente zou het wiel opnieuw
gaan uitvinden, behalve wellicht de straatarme plattelandsgemeente, die
heel praktisch gewoon een VNG-boek zou grijpen en een model-regeling
simpelweg zou overnemen...]
Het is te hopen dat voor de besluitvorming in de kamer over dit
voornemen het gezonde praktijkverstand van de gemeentelijke VVD
bestuurders, die blijkens een discussie in het blad Binnenlands Bestuur
wel degelijk bestaat, hun haagse vrienden tot inkeer laten komen.
[Bovenstaande passage staat niet in het Te Gast verhaal, maar wel in de
oorspronkelijke brief.]
De gemeente hoort volgens de PvdA niet nog afhankelijker te worden van
Den Haag. Eigen gemeentelijke inkomsten zijn van groot belang voor de
zelfstandigheid van iedere gemeente, ook de gemeente Leeuwarden.
[Ik vraag we af of dit niet gewoon een opportunistisch standpunt is: Nu
er een CDA/VVD/LPF regering zit, is de PvdA hier voor veel gemeentelijke
autonomie, want de PvdA zit hier nog in het College, maar als in Den
Haag nu bv. een PvdA/CDA/GroenLinks/D66 regering was gekomen maar de
PvdA hier in de oppositie was geraakt?! Wedden dat dan plotseling was
gesteld dat de gemeenten niet teveel autonomie moeten hebben?]
De VVD had beter de lijn van de genoemde brief namens de unanieme raad
van Leeuwarden kunnen volgen door bij de totstandkoming van dit
regeerakkoord te pleiten voor een nieuw, helder en eerlijk systeem van
gemeentelijke belastingheffing.
[Het was m.i. toen ook al bekend dat de VVD in feite het liefst de OZB
zou willen afschaffen. Mits budgettair neutraal voor de burgers en
mits gemeenten worden gecompenseerd qua gemiddelde OZB-opbrengst in
Nederland, mogen ze wat mij betreft daar volgend jaar meteen al mee
beginnen. Gezien het feit dat ook de PvdA nu stelt dat het onderzoek
van de Erasmus Universiteit er geen rekening mee hield dat bij diverse
gemeenten waaronder Leeuwarden ook andere heffingen in het OZB-tarief
verstopt zijn, kan gesteld worden dat het gejammer van wethouder Krol
onlangs nogal voorbarig geweest is. Je moet niet janken
voordat je echt geslagen wordt...]