Reactie secretariaat PEL op 'Lokale agenda voor de toekomst'. Convenant minister Vermeend (SoZaWe) met de G26-gemeenten over werkgelegenheidsbeleid, de bijstandsuitkeringen enz.



Betreft lokale uitwerking convenant tussen minister Vermeend en de G26-steden (middelgrote steden) inzake poging tot reïntegratie van elke (bijstands)cliënt richting arbeidsproces of 'maatschappelijke participatie'



REACTIE SECRETARIAAT PEL OP VERGADERSTUK VOOR COMMISSIE WELZIJN D.D. 24/1/2002: "Lokale agenda voor de toekomst en Beleidsplan Sociale Zaken en Werkgelegenheid 2002".


Hedenmiddag vergadert de Cliëntenraad Sociale Zaken in een extra vergadering over bovengenoemd gemeentelijk voorstel aan de Commissie Welzijn en de gemeenteraad. Vanavond staat het stuk op de agenda voor de vergadering van de Commissie Welzijn.

De gemeente vindt het stuk erg belangrijk, vandaar de extra vergadering van de Cliëntenraad, die overigens alleen maar advies kan uitbrengen; een advies dat toch m.i. niets ter zake doet, mede gezien het feit dat er geen tijdsmarge zit tussen de Clientenraad en de bespreking in de Commissie Welzijn.
Hiermee is niet gezegd dat de Cliëntenraad geen enkel nut heeft, maar men moet wel realistisch blijven:
De waarde is vooral informatief; ofwel: Je blijft op de hoogte en een enkele keer kan er nog wel eens een (vaak ondergeschikt) puntje worden 'binnengehaald', bv. een kleine wijziging in een voorstel en dat soort zaken.

Het gaat deze maal om en vrij dik voorstel; de "Lokale Agenda voor de Toekomst" plus het "Beleidsplan Sociale Zaken en Werkgelegenheid 2002".
Begin 2001 hebben het Ministerie van Sociale Zaken en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) een gezamenlijke "Agenda voor de Toekomst" opgesteld. Afgesproken werd dat beide partijen een 'extra inspanning' wilden leveren 'om elke (bijstands)client in het arbeidsproces op te nemen hetzij maatschappelijk te laten participeren.'

Simpel gezegd: Hun streven is: AFSCHAFFING VAN DE BIJSTAND WEGENS OVERBODIGHEID. Dat dit doel totaal onrealistische waanzin is, bedacht door fanaticus Vermeend, staat voor mij wel vast.

Na het principe-akkoord is verder onderhandeld tussen de G26 (26 middelgrote gemeenten waaronder Leeuwarden) en het ministerie. Zo ontstond een "Plan van Aanpak" voor de periode 2001-2004, wat op 19/12/2001 werd ondertekend onder voorbehoud van goedkeuring door de 26 gemeenteraden.

Wat zijn nu hun doelstellingen voor 2001-2004? Ze willen in de 26 gemeenten 10 procent minder mensen in de bijstand door ten minste 84.000 'reïntegratietrajecten' te realiseren en maximaal 105.000. Ze willen daarbij dat deze trajecten een gemiddelde 'uitstroomscore' hebben van 40 procent naar regulier of gesubsidieerd werk. Voor de uitvoeringskosten van de 'klantbegeleiding' (In jargon 'casemanagement') zet het ministerie daar een grote zak met geld naast: Maximaal EUR 1157,00 (f 2550,00) per traject bij een gemiddelde 'uitstroom' van 40 procent.

Het 'Plan van Aanpak' van de G26 is weer uitgewerkt in de 'Lokale Agenda voor de Toekomst' en dan gaat het dus weer over wat de gemeente Leeuwarden nu precies gaat doen in dit verhaal.

De gemeente Leeuwarden wil 4000 'reïntegratietrajecten' opzetten, waarvan er volgens de nota in elk geval 3167 in aanmerking komen voor de 'prestatievergoeding' van het ministerie. Dit dus in de periode 2001-2004. (Even een tip: 2001 is al voorbij.)

Die zak met geld lijkt echter ook door Vermeend te worden misbruikt als een soort 'omkoopgeld', afgaande op het TeleText bericht van gisteravond:
Rotterdam stopt met onmiddellijke ingang 10 procent van al haar bijstandsuitkeringen aan mensen 'omdat ze te weinig deden om aan werk te komen', dus niet wegens grove fraude o.i.d. In ruil daarvoor zou Vermeend 43 miljoen euro (f95 miljoen) geven 'om nieuwe trajecten op te zetten'.
Natuurlijk: Je kunt stellen dat deze twee dingen formeel helemaal los van elkaar staan, maar ik vermoed dat Vermeend Rotterdam heeft bedreigd met het zelfde soort sancties als Amsterdam zijn opgelegd, als ze niet minstens zoveel mensen uit de bijstand schopten. Ik meen dat het om 3725 uitkeringen ging. Zou Rotterdam in korte tijd 3725 dossiers zorgvuldig hebben bekeken, 3725 mensen hebben opgeroepen voor een gesprek, 3725 keer daarna een zorgvuldige afweging hebben gemaakt geheel conform de wet?
Nooit een keer: Dat lijkt me organisatorisch onmogelijk. Reken dus maar dat in het gros van de gevallen grof en onzorgvuldig werd gehandeld t.o.v. de betrokken persoon of personen!
En dat zou allemaal niets te maken hebben met de beloofde 41 miljoen 'prestatievergoeding' voor het opzetten van trajecten? Of werd mede een andere 'prestatie' beoogd? In dit verband vraag ik me af of we nu zicht hebben op de hele 'Lokale Agenda voor de Toekomst' of slechts op het openbare gedeelte daarvan? Wat moet de soos hier nog meer doen voor de beloofde zak met geld? Ook 10 procent van de bijstandsklanten eruit schoppen?

Een tweede doel van Leeuwarden is volgens de nota:
Het realiseren van 30 procent uitstroom naar werk van de gerealiseerde trajecten.
Opvallend is, dat dit 10 procent lager ligt dan het landelijke gemiddelde streefpercentage van 40 procent. In zoverre lijkt nog enig realisme te bespeuren in Leeuwarden. Want:
Het gaat voornamelijk om 'fase 4' mensen die vaak om allerlei sociale en psychische en medische redenen niet zo makkelijk of helemaal niet betaald werk kunnen vinden. Ten tweede gaat het economische niet meer zo goed als enige jaren terug. Dus ook die 30 procent: Ik moet eerst nog maar zien of dat lukt.

M.b.t. het Beleidsplan Sociale Zaken voor 2002 is volgens het voorstel de hoofdzaak "om iedere bijstandsclient te spreken".
De bedoeling is dat dan vervolgens dat gesprek resulteert in een herbeoordeling van de ontheffing van de arbeidsverplichtingen, een toeleiding naar een re-integratiebedrijf of resulteert in 'een rustplan'.
Dat betekent volgens de gemeente dat de cliënt tijdelijk niet wordt benaderd voor reïntegratie. Volgens de nota garandeert dat een zorgvuldige benadering van cliënten 'in een tijd waarin de druk op reïntegratie van bijstandsgerechtigden toeneemt.' Een nogal hypocriete stellingname waarmee net gedaan wordt alsof die 'druk' een soort autonoom natuurverschijnsel is en niet wordt veroorzaakt door gemeente en rijk zelf!
In dit Beleidsplan staat ook dat dit 'rustplan' iets nieuws is en dat het gaat om een tijdelijke periode waarin de klant niet door een reïntegratiebureau wordt benaderd.
M.i. bestond dat al in de vorm van een advies van de GGD, waarna er door de soos tijdelijke ontheffing van de sollicitatieplicht volgde. Het nieuwe element zou zijn dat dit dan nu geformaliseerd wordt en vastgelegd in het automatiseringssysteem en tevens aan de cliënt wordt meegedeeld. Je vraagt je af hoe dat laatste dan tot nu toe zat. De nota stelt op dit punt ook: "Het voorkomt onnodige voordrachten aan reïntegratiebedrijven en dubbele benaderingen van cliënten. De casemanager van Sociale Zaken zal in ieder geval een rustplan instellen wanneer:

* iemand niet toegeleid kan worden, omdat de cliënt een beroep doet op de (opnieuw beoordeelde) ontheffing waardoor cliënt ook niet vrijwillig deel wil nemen aan reïntegratie of
* als op basis van medisch advies blijkt dat de cliënt te ziek is voor deelname aan reïntegratie."

M.b.t. het eerste sterretje vroeg Freerk Kalsbeek zich in de Commissie Welzijn af hoe hij die zin moest begrijpen, maar hij kreeg geen helder antwoord. Een poging van mijn kant:
Ondanks de verleende ontheffing blijven soos en/of reïntegratiebedrijf (RIB) de betrokkene lastig vallen en druk uitoefenen en als hij/zij daar dan toch intrapt ofwel bang wordt, heet het dat hij/zij 'vrijwillig' zijn handtekening zette onder een 'traject', al is het maar voor 'verplicht vrijwilligerswerk'.

In de Commissie deed hedenavond Jan van Olffen (PvdA) volkomen onverwacht een forse aanval op wethouder Hetty Hafkamp (PAL/GroenLinks) over dat verplichte karakter van het vrijwilligerswerk:
Als nu blijkt dat bij een 'traject' de enige mogelijkheid nog vrijwilligerswerk is, is het dan verplicht daaraan deel te nemen of niet?! Zijn standpunt daarover was duidelijk:
'Op zulke vrijwilligers zit niemand te wachten.' Hafkamp begon te draaien, maar Van Olffen dreef haar in de hoek door steeds weer met andere woorden te stellen:
Voor iemand is de enige mogelijkheid bij een traject om vrijwilligerswerk te doen. Andere mogelijkheden zijn er niet volgens het reïntegratiebureau. Betrokkene weigert dit. Is hij verplicht dit werk te gaan doen, ja of nee?!
Tenslotte moest Hafkamp toegeven: Dit vrijwilligerswerk is NIET VERPLICHT! 'Dan is dat bij deze vastgesteld!' aldus Van Olffen. De voorzitster van de commissie constateerde dat dit een toezegging was van de wethouder. Geconstateerd moet worden dat het Van Olffen was die keihard en op z'n plat-amsterdams (daar komt hij oorspronkelijk weg) recht voor z'n raap precies het standpunt van het PEL heeft verwoord zoals we dat al jaren hebben: Verplicht vrijwilligerswerk is dwangarbeid. Niemand hoeft dwangarbeid te verrichten! Weiger 'verplicht' vrijwilligerswerk te allen tijde. Doe alleen vrijwilligerswerk als je dat ZELF wilt uit eigen overtuiging.

M.b.t. het 'rustplan' meldt het Beleidsplan nog dat de duur daarvan nooit langer duurt dan de voor de persoon geldende heronderzoekstermijn die maximaal 18 maanden is voor fase 4 cliënten.
Na afloop daarvan begint het hele circus gewoon opnieuw. Wat de zin daarvan is voor chronisch zieken ontgaat me volkomen: In feite gaat het bij langdurige situaties om mensen die in de WAO hadden thuisgehoord of in de v.m. AAW of in de WAJONG. Nu de nieuwste WAO-plannen in feite grotendeels afschaffing inhouden van de WAO voor 'nieuwe gevallen' verwacht ik de komende jaren steeds meer van dit soort gevallen. De bijstand verandert dan onder druk van de realiteit deels in een soort mini-WAO op minimaal niveau... Vervolgens kan er dan weer geroepen worden dat de bijstand veel te duur wordt, er bezuinigd moet worden, er harde maatregelen genomen moeten worden enz.

Reïntegratie boven alles

Van belang is ook dat gesteld wordt:
"Een andere belangrijke verschuiving in het beleidsplan 2002 is de nadrukkelijke ondersteunende rol van inkomensvoorziening, armoedebestrijding en handhaving ten opzichte van re-integratie." Hoe dit te lezen? Eerst reïntegratie en dan pas een uitkering en armoedebestrijding? Ik vrees van wel:
De laatste tijd is uit meldingen op te maken dat de soos (voor eerste aanvraag uitkering wordt dat nu dus het CWI) vooral bij jongeren de neiging heeft de aanvraag niet in behandeling te nemen maar te zeggen dat ze maar wat harder om werk moeten zoeken. Dit is gewoon in strijd met de hoofdregel dat iedereen zonder enige inkomstenbron ofwel middelen van bestaan, recht heeft op bijstand.
Dat men hiermee mensen in forse moeilijkheden brengt tot een dreigende huisuitzetting wegens huurschuld aan toe, (zo hoorden we bv. zo'n verhaal van een jongere die altijd deeltijdbaantjes had gehad maar waarbij dat even niet zo snel meer lukte, waardoor huisuitzetting wegens huurschuld dreigde) schijnt niet te deren. Het heet:
"We staan aan de vooravond van verschuivingen in het denken over arbeidsmarktbeleid. Verschuivingen die een herorientatie vragen op het huidige werkmodel. Daarnaast is nu hét moment gekomen om een extra reïntegratie-inspanning te leveren voor 'onze mensen'." Einde citaat.

Ja, 'onze mensen'. Wij (gemeente/soos) zijn de 'cliënteigenaren', ook zo'n veelgehoorde kreet. Een mens is echter niemands 'eigendom'. De slaverij is afgeschaft. Ook het woord reïntegratie kan ik langzamerhand niet meer horen. Het is een misleidend woord.
Bedoeld wordt: Gelijkschakeling, disciplinering, een nuttige robot worden voor de winstgerichte zakkenvullers van ons verrotte uitzuigers-systeem, bevolkt door wolven en schapen. De afgedwaalde schapen moeten 'gere‹ntegreerd' worden en weer binnen de door wolven bewaakte omheining gedreven worden. Zodra ze geen nut meer hebben worden ze alsnog opgevreten.
Het woord reïntegratie wekt ook de indruk dat de overheid het beste voor heeft met de mensen.
Ook misleidend: Het gaat de overheid alleen om de overheid: Het spaart geld als iedereen opgerot is uit de bijstand. Over de kwaliteit van het (onderbetaalde) werk gaat het nooit:
Dat zal de overheid een zorg zijn. De echte slimmerik die werk zocht heeft de afgelopen jaren een reïntegratiebedrijfje opgezet en vreet nu lekker mee uit de overheidsruif. Dat is pas creativiteit.

In de nota wordt het 'taakstellend activeringsbeleid' ook aangestipt en de vraag gesteld: "Moet gesubsidieerd werk misschien ongesubsidieerd werk worden en willen we gemeenten een veel grotere vrijheid geven in de besteding van de enorme reïntegratiebudgetten?" Einde citaat.
De vraag stellen is haar beantwoorden:
Het 'beleid' neigt nu weer naar afschaffing of althans vermindering van de kunstmatig gemaakte baantjes die alleen kunnen bestaan dankzij subsidiegeld. Gebeurt dat, dan zal weer duidelijk zichtbaar worden dat er doodgewoon geen betaald werk is voor iedereen en dat het oude verhaal over 'volledige werkgelegenheid' een sprookje is, zoals het altijd is geweest.
Natuurlijk, soms heeft een gesubsidieerd baantje zoals via de WIW of de ID-regeling enig voordeel, bv. als je daarvoor als alleenstaande in de bijstand zat:
Het minimumloon is hoger dan de alleenstaanden-bijstand. Nadeel is, dat de armoedeval nog wel degelijk optreedt, omdat de f4000,- (4 maal f500,-/half jaar defiscaal) niet geldt bij de 'overstap' van bijstand naar WIW of ID-baan... Deze regeling was dan ook niet bedoeld als middel tegen de armoedeval, hoewel de gemeente Leeuwarden het indertijd ten onrechte wel als zodanig presenteerde, maar als 'oprot-premie' als je verdween uit de bijstand richting ongesubsidieerd werk of uit een gesubsidieerd baantje richting regulier/ongesubsidieerd werk. Wie hier aan twijfelt leze de regeling zelf hier maar op na, zoals deze door het ministerie SoZaWe indertijd op papier werd gezet.

De nota stelt dat de publieke taak van gemeenten binnen het arbeidsmarktbeleid zich de komende jaren sterk zal concentreren op het organiseren en aanbieden van werk voor personen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt.
M.a.w.: Nu gaan we de 'harde kern' in de bijstand 'aanpakken'. De 'fase 4' ingedeelde mensen (ja, mensen, geen cliënten!) wacht m.i. een hoop gedonder en ellende met als eindresultaat veelal:
Niks! Of: Men laat zich in een of ander totaal niet bij de persoon passend armoede-baantje pushen en het reïntegratiebedrijf stuurt een vette nota naar de gemeente...
Hoe het betrokkene verder vergaat: Who cares?! Werk, werk, werk, daar gaat het om.

Natuurlijk wordt het verhaal mooi 'verkocht': De gemeente 'regisseert de sluitende keten van zorg- en hulpverlening, maatschappelijke participatie en arbeidsmarkttoeleiding.'
Gedwongen hulpverlening dus. Hoezo Nederland een vrij land? Nederland lijkt als je over de bijstand praat en alles wat daar om heen hangt eerder op het laatst overgebleven oostblok-land. Maar natuurlijk is dit allemaal voor je eigen bestwil, want de gemeente doet dit alles ook om 'een sociaal isolement te voorkomen'. Alsof betaald werk per definitie 'een sociaal isolement' opheft; alsof collega's per definitie je beste vrienden zijn. En alsof iemand die geen betaald werk heeft per definitie in 'een sociaal isolement' leeft.
En principieel: Alsof de overheid er een fluit mee te maken heeft hoe iemand op dat punt leeft of wil leven!
Kortom: Hermien de Haan is weg, maar haar bemoeizuchtige bevoogdende mentaliteit waart nog door de gangen van het stadskantoor.

Terugblik gemeente

In de nota wordt ook teruggekeken op de afgelopen jaren: Vanaf 1998 kende de gemeente het 'taakstellend activeringsbeleid', een soort voorloper van wat er nu aan zit te komen.

Er wordt nog eens opgesomd wat de beleidsuitgangspunten waren zoals:
'Activering als middel om de betrokkenheid bij de leefomgeving te vergroten voor de groep mensen die van betaalde arbeid zijn afgesloten.'
Het is net of je een sloop-smoes hoort bij Stedelijke Vernieuwing over de betrokkenheid bij de leefomgeving die volgens de woningcorporatie, de buurtvereniging, het Wijkpanel en de lokale goog uiteraard zwaar te wensen overlaat. Zolang men elkaar met rust laat en niet de hersens inslaat, vind ik dat echter al heel wat en mooi genoeg.
Iedereen bepaalt m.i. echter zelf wel hoe betrokken hij/zij wil zijn bij 'de leefomgeving' en zo ja, bij welke leefomgeving. De overheid is hier weer duidelijk bezig op een terrein dat tot de prive-zaken hoort van de burgers.
M.a.w.: Pleur op, gemeente Leeuwarden!

De gemeente wilde indertijd minimaal 1200 cliënten de bijstand uit werken in vier jaar en gesteld wordt dat de beleidsdoelen voor een heel belangrijk deel gerealiseerd zijn. Het aantal mensen in de bijstand is gedaald van 5400 op 1-1-98 naar ongeveer 4100 begin 2001, dus 1300 mensen minder. Hun raming is dat er per 1-1-2002 nog 3850 mensen in de bijstand zitten. Uiteraard vindt de gemeente zichzelf geweldig en meent dat zij dit allemaal hebben bewerkstelligt, alsof niet gewoon de economische situatie de hoofdoorzaak is van de afname.
De gemeente startte 2700 trajecten vanaf begin 1998, met een 'uitstroom' naar regulier of gesubsidieerd werk van 40 procent. Dus 1080 banen en baantjes. Het reguliere werk bestaat echter bij de gratie van de economische situatie. Verslechtert die, dan lukt het ook veel slechter om ongesubsidieerd werk te vinden, ook via een traject.
Twintig procent van de deelnemers belandde bij scholing of hulpverlening en 40 procent van de trajecten leidde niet tot het vooraf gestelde resultaat.

De gemeente vermeldt ook in haar terugblik dat in het kader van kennisverzameling over alle uitkeringsgerechtigden in fase 4 inmiddels eenderde van het zittende (fase 4) bestand 'op de foto gezet' is. Dit irritante gemeentelijke jargon betekent dat alles wat los en vast bekend is over zo'n persoon, is vastgelegd in hun 'monitor-systeem' op de computer.
Privacy? Een bijstandsgerechtigde heeft geen enkele privacy, dat is toch al lang bekend?! Daaroverheen is ook het Rijk eisen gaan stellen aan gemeentelijke rapportages over de voortgang van de reïntegratie-activiteiten. Het gaat volgens de gemeente daarbij ook om eenduidige informatieverzameling en registratie. Het hoeft geen betoog dat daarmee straks ook het Rijk een prachtige enorme database kan opbouwen met behulp van al die gemeentelijk ingezamelde gegevens. Voor mensen met een bijstandsuitkering is 'Big Brother' al lang realiteit...

De gemeente heeft ook een ontdekking gedaan: "Nu de gemeentelijke rol als regisseur en opdrachtgever voor de uitvoering van reïntegratietrajecten steds scherper wordt, ontstaat ook de behoefte om inzicht te krijgen in de kwaliteit van de dienstverlening door de reïntegratiebedrijven, de effectiviteit van de trajecten en de tevredenheid van onze trajectdeelnemers." Dus weer: "Onze" trajectdeelnemers. Kennelijk deed die kwaliteit van de dienstverlening er aanvankelijk niet zoveel toe en juist daar wringt een belangrijke schoen bij de vele trajecten.

In een eerder bericht op 7/12/2001 onder de kop "Administratieve puinhoop dreigt bij soos" meldden we al dat de soos bij het Rijk een 'preventief verbetertraject' had aangevraagd. Het commissiestuk waarover het nu gaat biedt echter in feite wat meer inzicht in de oorzaken van die dreigende puinhoop:

Gesteld wordt dat in 1998 de verwachte daling van het aantal uitkeringsgerechtigden was doorberekend in een daling van de uitvoeringskosten en wel voor f667,85 (EUR 303,06) per uitkeringsgerechtigde. In totaal ging men ong. EUR 670.000,00 ofwel 1,5 miljoen gulden besparen. Dat kwam overeen met een personeelsafname van 14 fte. (soort maat voor ambtelijke uren) Terwijl enerzijds vast personeel wegging, kwamen er tegelijk allerlei nieuwe taken bij, bv. de Wet Boeten en Maatregelen. Al in 1998 werden opengevallen vacatures opgevuld met tijdelijk personeel. Dat heette 'flexibilisering van de personeelsformatie'. Maar de soos deed ook aan 'mobiliteitsbevordering':
Mensen werden gedetacheerd bij andere sectoren in de gemeente, maar zelfs daarbuiten. Zo moest bv. de toenmalige voorlichter van de soos ook een aantal uren gaan werken bij de soos in de stad Franeker. Veelal is m.i. dit soort waanzin bedacht door een halfgare 'goog'. Het komt er op neer dat je niet qua werk mag doen waar je verstand van hebt, maar iets moet gaan doen waar je veel minder van af weet. Uiteraard heeft de 'goog' daar zijn eigen warrige motivering voor paraat om die waanzin allemaal te verdedigen. Het meest verbijsterende is veelal dat een organisatie daar nog intrapt ook. Dat een organisatie daar veelal zwaar onder lijdt, mag kennelijk niet deren. Er kwamen al met al weer zoveel nieuwe taken bij, dat dit gelijk stond met een uitbreiding met 13 fte. Per saldo was er 1 fte qua arbeidsuren bespaard...
Toen moest men weer nieuwe mensen aannemen en die nieuwe mensen bestonden maar deels uit nieuwe vaste krachten. Thans lijkt men tot bezinning gekomen en wil meer vast personeel aannemen, maar nu blijkt dat de arbeidsmarkt voor personeel van sociale diensten behoorlijk krap is geworden.
Het heet: "Het aantrekken van gekwalificeerd vast en ook tijdelijk personeel wordt steeds moeilijker."
M.a.w.: Dat wordt fors dokken om mensen te vinden.
M.a.w.: Die hele bezuiniging is gewoon mislukt en die 'kippedrift' om meteen te denken dat je wel kunt bezuinigen zodra het aantal klanten van de soos terugloopt is een grote flop geworden:
Alsof men niet weet dat er al jarenlang steeds nieuwe oekazes van het Rijk komen die vervolgens weer leiden tot allemaal extra werk...
Dat proces is oneindig, net als het heelal. Wijzigingen en mutaties aanbrengen in systematieken is doel, geen middel; weet men dat nu nog niet? De burocratie schept gewoon zijn eigen arbeid en werkgelegenheid; dat is alles.

Door dit alles en door de komst van het CWI voor de fase 1 bijstandsmensen en de nieuwe bijstandsaanvragen, viel de soos bovendien feitelijk in twee stukken uiteen. Diverse ambtenaren wilden helemaal niet naar dat CWI i.v.m. rechtspositionele redenen.
Alles bij elkaar leverde dit in 2000 een ziekteverzuim op bij de soos van 11 procent, inmiddels in 2002 opgelopen tot 14 procent...
De gemeente stelt dat 70 procent daarvan berust op 'psycho-sociale klachten'. M.a.w.: Deels de 'ziekte van ongenoegen'? Uiteraard probeert de gemeente zichzelf schoon te praten:
"Persoonsgebonden factoren vormen de dominante oorzaak, werkdruk op zich is niet de voornaamste oorzaak."
Tuurlijk: Het ligt allemaal aan de ziekgeworden werknemer zelf, niet aan de verkeerde bezuinigingsbeslissingen van het College, niet aan het management.
Er is gelukkig nog een zondebok aan te wijzen: Het 'vergrijzende personeelsbestand' van de soos. Schrik niet mensen: Dertig procent van de werknemers waagt het zomaar ouder te zijn dan 50 jaar! Dat verklaart natuurlijk ook veel....
Eruit met die oude zakken en frisse jonge werknemers erin:
Ze zijn goedkoper en als je goed selekteert weten ze ook niet al te veel; des te makkelijker blijf je ze de baas...
Uiteraard staan leeftijden van wethouders en soos-managers nooit ter discussie: Zij staan daarboven.
Kortom: Ik zie niet wat er mis is met 30 procent werknemers boven de 50 jaar. Wellicht zijn jongeren qua tempo sneller, maar de oudere werknemer heeft meer ervaring. Ik zou zeggen: Dat vult elkaar mooi aan.
De gemeente ziet dat anders, want het heet: "Het voeren van een leeftijdsbewust personeelsbeleid wordt noodzakelijk". Van wettelijke bepalingen op het gebied van leeftijdsdiscriminatie bij sollicitaties heeft men kennelijk nooit gehoord of wenst dit te negeren. Dat is niets nieuws:
Zo was vroeger bekend dat je om kans te maken bij een sollicitatie op bv. Afdeling Financiën, wel van gereformeerde huize moest komen...
Enfin, een afwijzing kon je ook een hoop leed besparen, want de gemeente Leeuwarden had en heeft een slechte naam als werkgever als het om de werksfeer gaat...
Maar goed, het heet in de nota dat diverse zaken "hebben geleid tot het inzicht dat er een bepaalde omvang voor de basisorganisatie van Sociale Zaken is". Dat heet: Door schade en schande; dergelijk inzicht. Er wordt in de nota nu dan ook uitgegaan van personeelsuitbreiding.

Lessen voor de toekomst

Na de terugblik komen de onvermijdelijke lessen voor de toekomst:

* Sluitende keten:
De harde kern van de kaartenbak komt nu echt goed in zicht en de aanpak gaat meer in de richting van 'zorg- en hulpverlening' (met dwang, net als met het gedonder t.a.v. 'verplicht' vrijwilligerswerk?), activering (zolang het geen betaald werk is of een zinnig scholingsaanbod heeft de overheid op dit terrein geen fluit te zoeken) en arbeidsbemiddeling.

* Uitval: Voor 40 procent van de mensen leidde een traject tot niets:
Zij vielen voortijdig uit. De gemeente laat het er niet bij zitten en er moet 'gepast' hierop gereageerd worden. De gemeente wil ook weten waarom mensen uitvielen, niet verder konden of niet verder wilden.
M.a.w.: Het lastigvallen van mensen gaat door en het nog meer gegevens verzamelen ook.

* Handhaving: De kwaliteit van de handhaving is nu nog niet op bevredigend niveau, stelt de gemeente. Het gaat hier om 'de plichten' van de trajectdeelnemers en uitkeringsgerechtigden.
M.a.w.: Een harder boete- en maatregelenbeleid?

* Monitoring: Meer, scherper, nauwkeuriger zijn de trefwoorden. Met gegevens over mensen is het gelukkig echter m.i. zo:
Hoe verfijnder het wordt, des te 'grofkorreliger': Het is net het heelal op sub-atomair niveau:
Alleen statistische waarschijnlijkheden zijn nog te bepalen, exacter lukt niet. Ander voorbeeld: Leg een foto onder de microscoop en kijk.
Kortom: Gemeente, verzamel maar zoveel mogelijk gegevens, net zolang tot je er in verzuipt. Dat is uiteindelijk het beste voor iedereen.

* Basisorganisatie soos: Personeelsuitbreiding, maar pas bij de behandeling van de Perspectiefnota 2003-2006 voor EUR 227.000,00 ofwel f500.242,17.
Een snelle rekensom leert dat dit maar 4,66 fte oplevert en er was voor 13 fte al aan taken bijgekomen...
(14 fte was 1,5 miljoen gulden, dus 1 fte was 107.142 gulden)

Toekomst arbeidsmarktbeleid

In dit hoofdstuk van de nota wordt weer gerefereerd aan de beleidsafspraken tussen het ministerie van SoZaWe en de VNG voor 2001-2004: Activering en uitstroom (uit de bijstand) heten centraal te staan en gesteld wordt dat het de gezamenlijke 'ambitie' (ook zo'n mode-woord!) is om: "een extra inspanning te leveren om elke (bijstands)cli‰nt in het arbeidsproces op te nemen hetzij maatschappelijk te laten participeren".

Uiteraard zet het ministerie hier een flinke zak met geld naast. Gesteld wordt dat steeds meer de nadruk wordt gelegd op doorstroom uit gesubsidieerde werkplekken naar reguliere banen. Uiteraard is er weer eens een onderzoek geweest door deze maal het IBO (Interdepartementaal Beleidsonderzoek) en het heet: "Het lijkt erop alsof het gesubsidieerde werk en haar uitvoerders nu helemaal niet zo goed op doorstroom en uitstroom zijn toegerust".

Ook wordt gemeld in de nota dat met de inwerkingtreding van de wet SUWI gemeenten op 1-1-2002 ook de reïntegratieverantwoordelijkheid krijgen voor niet-uitkeringsgerechtigden en voor uitkeringsgerechtigden op grond van de Algemene nabestaandenwet (Anw), die zich inschrijven als werkzoekende bij het CWI (Centrum voor Werk en Inkomen).

Dezelfde avond stond op de agenda van de Commissie Welzijn daarover een apart voorstel.
We hebben kritisch gekeken of en zo ja, de gemeente hierbij zou proberen ook met dwang en sancties mensen te pressen. Dat kan dan boeiend worden als je geen uitkering hebt waarmee de gemeente je kan chanteren door te dreigen met korting of intrekking... De gemeente had daar het volgende op gevonden:
Had je eenmaal een traject-overeenkomst getekend en haakte je daarna toch af, bv. omdat je het toch niet zag zitten (vraag van Katie Dolstra van Leefbaar Leeuwarden) dan 'moest' je de trajectkosten terugbetalen aan de gemeente.
Afgezien of dat juridisch zomaar kan, waarvan moet je dat dan betalen?? Stel dat een vrouw samenwoont en de man heeft werk: De vrouw heeft nooit een uitkering aangevraagd, dus net als in de klassieke gezinssituatie van vroeger:
M.i. kan de gemeente de kosten niet terugvorderen van de man, als er bv. ook geen geregistreerd partnerschap is of samenwoningcontract.
In de nota heet het: "Gemeenten ontwikkelen zich van uitkeringsverstrekker naar regisseur van de reïntegratie van burgers. Gemeenten zullen kennis over de doelgroepen en de regionale arbeidsmarkt moeten verzamelen en analyseren om de juiste reïntegratiedienstverlening in te kunnen kopen (en soms aanbesteden)."
Dit is de eerste maal dat de overheid ook zijn begerige draculaklauwen uitstrekt naar mensen die zelfs niet eens een uitkering hebben. Zelf zomaar een baantje zoeken is er niet meer bij: Nee, de gemeenten en de winstbeluste reïntegratiebedrijven zullen je wel even 'reïntegreren' en wensen van alles over je te weten. Het enige advies wat hierop gegeven kan worden is: 'Send them to hell!' en houd ze van je lijf. Blijf zelf de regisseur over je eigen leven.

Terug naar deze nota en de toekomst van het arbeidsmarktbeleid. Zoals gezegd had het IBO een aantal beleidsaanbevelingen gedaan aan de landelijke overheid in een rapport "Aan de slag".
Hoofdaanbevelingen zijn:
Omzetting van gesubsidieerd werk in reguliere banen en een vrij besteedbaar budget voor gemeenten. Eem greep uit hun aanbevelingen:

* Grotere doorstroming uit ondersteunende regelingen naar reguliere banen. Zet de Wiw (dienstbetrekkingen, werkervaringsplaatsen, scholing en activering) om in een vrij besteedbaar budget binnen het Fonds Werk en Inkomen.
Mijn conclusie: De Wiw zoals die er nu is, wordt afgeschaft.
Zet het grootste deel van de I/D-banen waar die onmisbaar zijn voor de instandhouding van maatschappelijk nuttige dienstverlening, om in reguliere arbeidsplaatsen in de publieke sector.
Mijn conclusie: De meeste I/D-banen verdwijnen weer net zo hard als ze gekomen zijn. Ik vind dat voorzover de overheid eerst ooit banen heeft wegbezuinigd en vervolgens weer goedkopere gesubsidieerde Wiw-ers en mensen met I/D-banen aannam:
Laat die banen gewoon weer terugkomen. Denk bv. aan de ooit wegbezuinigde ambtenaren van de gemeentelijke plantsoenendienst.
Overigens denk ik dat de meeste organisaties die bij de gratie van deze regelingen mensen in dienst kunnen hebben, niet in staat zijn reguliere banen te scheppen.
Die mensen belanden als ze niet op tijd wisten weg te komen naar een regulier baantje, gewoon weer in... de bijstand!

* Leg bij aanvang van werkloosheid in alle gevallen het accent op bemiddeling en op stimulering van effectief zoekgedrag, mede door handhaving van de spelregels (controle en sancties). Laat de inzet van ondersteunende maatregelen of het tijdelijk ontstaan van vrijwilligerswerk niet resulteren in ontheffingen van de sollicitatieplicht.
M.a.w.: Eindeloos traineren van het betalen van een uitkering bij eerste aanvraag en daarmee de mensen 'stimuleren' tot 'effectief zoekgedrag'.
Veel gedreig met sancties. Als dit extreme vormen aanneemt jaagt men mensn uit pure nood de illegale arbeidsmarkt op:
Onderbetaalde zwarte baantjes zonder enige rechten, baantjes waarmee met name de Randstad vol zit, baantjes die tot nu toe door illegale allochtonen worden gedaan. Zij eruit en werklozen erin??

* Fasering werkzoekenden veranderen: Geen administratief instrument meer maar een persoonlijker 'profilering' gebaseerd op ervaringsgegevens door actieve bemiddeling, controle en waar nodig sanctionering, ongeacht de initiële verwachtingen. Zet dure reïntegratie-instrumenten niet te snel in.
M.a.w.: Nog veel meer gegevens worden over je vastgelegd plus over hoe je traject verloopt, als was het een dossier van een beroepscrimineel. Doe verder niet echt al te veel:
Besteed geen geld aan de persoon, althans niet zomaar. Dat betekent veelal en zeker bij fase 4 ingedeelde mensen in de bijstand dat er niet of nauwelijks mogelijkheden zijn voor enig werk. Natuurlijk zeg je dan dat betrokkene niet genoeg meewerkt en z'n best doet en vervolgens trap je hem/haar de bijstand uit, net als in Rotterdam.
Hoe langer je er over nadenkt, hoe meer je tot het besef komt dat de plannen een aantal rat-achtige elementen hebben die afkomstig zijn van Vermeend en de paarse pest die hij vertegenwoordigt.

Het was alleen Katie Dolstra van Leefbaar Leeuwarden die in de commissievergadering kwam met een zinnige suggestie t.a.v. de positie van werkzoekenden, toen ze voorstelde hen een budget te geven net als bij de Wet REA, zodat ze zelf 'diensten' kunnen inkopen. Dit betekent dat de positie werkzoekende en reïntegratiebureau drastisch kan veranderen:
JIJ bent de klant en de klant heeft het geld en daarom bepaalt de klant wat hij/zij wenst in te kopen en zo niet:
Op naar de volgende winkel! Daarom vond ik persoonlijk dat idee zo gek nog niet.
En: Waar blijft zoiets als de Consumentenbond met een soort 'vergelijkend dienstenonderzoek reïntegratiebedrijven'?

* Overweeg omzetting van de fiscale stimulering van de vraag naar lager gekwalificeerde arbeid in een stimulering van het arbeidsaanbod, door verhoging van de arbeidskorting of door introductie van een (inkomensafhankelijke) 'earned income tax credit'.
Conclusie: In feite is dat gewoon toch gedeeltelijk gesubsidieerde arbeid; een soort arbeidssubsidie via de inkomensbelasting. Een soort broertje eigenlijk van de huursubsidie. Er is sprake van hetzelfde probleem als bij de huursubsidie vanwege de inkomensafhankelijkheid van de hoogte: Stijgt het inkomen dan daalt de tax credit weer. Geef dan maar zoveel tax credit dat de bijstand afgeschaft kan worden en je hebt een basisinkomen.

In het derde hoofdstuk van de nota wordt gezegd welke gemeentelijke "reïntegratiedoelgroepen" er in hun ogen zijn:

Inwoners van de gemeente die:

a. een uitkering ontvangen op grond van de Abw, Bbz, Ioaw, Ioaz en de WIK.

b. zich vanaf 1-1-2002 inschrijven bij het CWI als werkzoekende en geen uitkering ontvangen [!!!] of een uitkering ontvangen op grond van de Anw. (nieuwe doelgroep per 1-1-2002)

c. werken in een gesubsidieerde baan (Wiw, I/D, WsW)

De gemeente vindt een 'Sluitende aanpak' heel belangrijk. Dat betekent dat iedereen die werkloos wordt en niet zelf aan het werk kan komen binnen 12 maanden een 'arbeidsmarktgericht' aanbod krijgt.
Ze beweren dat dat voor iedereen die vanaf 1-1-1999 in de bijstaand kwam, al is gerealiseerd. Ja, het aanbod wellicht wel, maar het betaalde werk m.i. niet...
Hoe kan het dan dat we wel eens mensen van pakweg 18, 19 jaar tegenkwamen die van een uitkering moesten leven van pakweg 800 gulden en op een kamertje woonden?

Die 'sluitende aanpak' wil de gemeente nu ook loslaten op het 'zittende bestand'. Wie zijn dat?
Ze zeggen zelf: In 2001 was zowat driekwart van de mensen in de bijstand ingedeeld in fase 4.
Dat zijn volgens hen de mensen met 'meervoudige belemmeringen' zoals: langdurig werkloos in combinatie met een gebrekkige opleiding en weinig werkervaring of taal- en gezondheidsproblemen.
[Alsof taalproblemen en gezondheidsproblemen per definitie bij elkaar horen: Je kunt een 10 voor taal halen en perfect Nederlands spreken en schrijven, maar toch fikse gezondheidsproblemen hebben.]
Ook arbeidsongeschiktheid en/of schuldenproblematiek wordt genoemd. De gemeente stelt dat tweederde van de bijstandsmensen die in fase 4 zijn ingedeeld, een vrijstelling van de arbeidsverplichting heeft.

Maar eerder in de nota is gesteld dat men wil komen tot een herbeoordeling van die vrijstelling en ook van de fase-indeling.
M.a.w.: Die vrijstellingen van de arbeidsverplichting komen op de tocht te staan, alsof met het schrijven van een vette nota plotseling iemands gezondheidstoestand is gewijzigd. Wat er medisch aan de hand kan zijn met iemand wordt zo in feite niet erkend, als de gemeente deze weg opgaat. Het lijkt sprekend op de WAO-herkeuringen die soms ook resulteren kunnen in eindeloze ellende voor betrokkenen.

Armoedebestrijding/Minimabeleid

Ze geven toe daat ze geen betrouwbare informatie hebben 'over de stand van de armoede' in Leeuwarden.
Maar geen nood: "We zullen ons moeten afvragen of het minimabeleid voldoende bijdraagt tot activering en sociale participatie van de Leeuwarders met een laag inkomen".
Oh ja? Het antwoord zaal ik dan wel geven:
Weinig tot niets. Moet dat dan?
Antwoord: Nee, daar zijn de regelingen in het kader van bijzondere bijstand nooit voor bedoeld geweest. Denk aan bv. de 'Regeling Duurzame Gebruiksgoederen'; de witgoed-regeling. Wellicht de 'Declaratieregeling Minima' (Fonds Maatschappelijke Activiteiten) een beetje omdat je daar bv. de contributie van een sportclub kon declareren of dat je een soort tegoedbonnen kon krijgen voor bv. de bus, de bios, het zwembad ed.
Hoe wordt het dan straks: Afschaffing van diverse regelingen of het koppelen van die regelingen aan extra voorwaarden? Bv. eerst een reïntegratiecontract tekenen, dan pas recht op de witgoedregeling?!
Afgaande op de genoemde 'beleidsdoelen' in hoofdstuk 4 van de nota is een aanval op het huidige minimabeleid dit jaar plus volgend jaar al te verwachten.

Het bijgevoegde 'Plan van Aanpak' van de G26 gemeenten stelt:
"De G26 verplichten zich tot een heroriëntatie op het gemeentelijk minimabeleid en zullen nagaan of dit in voldoende mate bijdraagt tot activering en sociale participatie van inwoners met een laag inkomen."

Hoe ze dan tevens even verderop in het verhaal het volgende kunnen beweren is mij een raadsel:

"De G26 stellen zich verder ten doel om door een gerichte inzet op schuldhulpverlening de financiële problematiek van met name langdurig uitkeringsgerechtigden te verlichten, hen te stimuleren op sociale participatie en eventuele financiële drempels bij sociale participatie zoveel mogelijk weg te nemen."

Of is het de bedoeling om alle bijzondere bijstandsregelingen uitsluitend nog van toepassing te laten zijn op bv. mensen in 'fase 4' die tevens minstens zoveel jaar in de bijstand zitten?

Over de nota is nog veel meer te zeggen, maar om het verhaal niet nog twee maal zo lang te maken, laat ik het er hier maar bij.
De leden van het PEL kunnen de nota inzien op het kantoor. Desgewenst maken we op verzoek een enkele kopie en sturen we de nota toe aan diegene die echt alles precies wil weten. Dat kunnen we helaas niet doen voor alle leden: Dan zijn we nl. meteen failliet aan kopieerkosten. Daarvoor graag enig begrip.

Tenslotte: Leden van het PEL die gericht iets willen vragen over dit verhaal, kunnen ons uiteraard altijd even bellen op 058-2671636.


secretariaat Ver. P.E.L.