Uit de Leeuwarder Courant van 4-10-2000:

ADVIESRAAD TEGEN HYPOTHEEKAFTREK

Commentaar: Allereerst doet het woord 'aanpakken' me denken aan vroeger bv. Hans Wiegel: We moeten ze (vul maar in) 'anpakken!" Dat voorspelt weinig goeds.
Plotselinge totale afschaffing van de hypotheekrenteaftrek zou een catastrophe veroorzaken met duizenden huishoudens in de problemen. Het zou tevens onbehoorlijk bestuur betekenen. Maar dat zal de VROM-Raad niet bedoelen in haar advies. Ze wil de mensen 'een vrije keuze' geven tussen huren of kopen. De huichelaars. Die vrije keuze is er nu ook al, behalve dan voor de lagere inkomens. Voordelen wegnemen bij koopwoningen helpt hen geen steek verder als ze ook een koophuisje willen. Zowel kopen als huren hebben nu beide al hun eigen subsidiesystemen: Hypotheekrenteaftrek voor koopwoningen en huursubsidie voor huurwoningen. Iets meer keuze voor lagere inkomens tussen kopen of huren lijkt de Wet BEW te geven (rente-subsidie en subsidie op de overdrachtsbelasting) Volmaakt is deze wet die nu bij de Eerste Kamer ligt niet, vooral niet voor alleenstaanden, die in dezelfde inkomenssituatie als een gezin maar ongeveer 70% krijgen qua subsidie van wat een gezin zou krijgen, maar voor gezinnen met lagere inkomens is het iets meer keuzevrijheid, als tenminste de koopprijzen wat willen dalen, vooral in de Randstad.

De VROM-Raad zegt, dat ze tegenover de afschaffing van de hypotheekrente-aftrek ook iets te bieden hebben: Afschaffing van het fictieve geld dat bij het inkomen moet worden opgeteld: Het huurwaarde-forfait.
Dit is het fictieve gesaldeerde bedrag aan z.g. bespaarde huur (!) minus de forfaitaire onderhoudskosten van de koopwoning. Als ze consequent waren zouden ze alle lasten die op de woning drukken zoals rioolrecht, afvalstoffenheffing en Onroerende Zaak Belasting (OZB) dan ook moeten laten vervallen.
Dat is een te begrijpen systeem: Geld lenen geheel voor eigen rekening, maar je wordt ook niet lastig gevallen met belastingen, heffingen, retributies enz. die iets met de woning te maken hebben. Dergelijk scenario zou eerst doorgerekend moeten worden en dat doel zou ook alleen stapsgewijs bereikt kunnen worden. Essentie zou dan zijn: Kopen doe je voor eigen rekening en risico, maar de overheid gaat je verder met je huis ook niet lastig vallen.
Voor lagere inkomens zou alleen een koopsubsidie zoals dat BEW moeten gelden en voor de huurmarkt gewoon de huursubsidie. Maar dit is niet het scenario wat de VROM-Raad wil: Zij biedt ons afschaffing van de rente-aftrek met nauwelijks compensatie in de magere vorm van alleen het afschaffen van het huurwaardeforfait. Zij zwijgt over bv. de OZB, de Waterschapslasten, het Rioolrecht, de Afvalstoffenheffing, kortom over alles wat leidt tot 'betalen' omdat je ergens woont.
Maar het venijn zit in de staart: De belastingen kunnen wel omlaag en dat is heel fijn. Dat doen we door ook de eigen woning voor zelfbewoning die in het nieuwe belastingstelsel dat per 1-1-2001 ingaat, vrolijk in box 3 te zetten.
Box 3 is de 'doos' waarin het vermogen wordt vastgesteld en de 'vermogensrendementsheffing'. Even een rekenvoorbeeld waar dat toe leidt:

Een bestaande eengezinswoning kost bv. ¦250.000,-
De hypotheekschuld is bv. nog ¦200.000,- in hoofdsom.
Het spaargeld bedraagt bv. ¦74.926,-

Voor een alleenstaande is de eerste ¦37.463,- vrijgesteld van de vermogensrendementsheffing. Voor een gezin het dubbele, dus ¦74.926,-

Verder is er geen vermogen. We gaan uit van een gezin zonder kinderen.
Het totaalvermogen is nu ¦250.000,- min ¦200.000,- plus ¦74.926,- is ¦124.926,- De vrijstelling mag hier weer af, dus die ¦74.926,- gaat eraf. Het vermogen waarover vermogensrendementsheffing geheven wordt is dus nu ¦50.000,- Er wordt aangenomen dat het rendement hierover 4% is, dus ¦2000,- Over dat forfaitaire rendement (dat je dus niet echt hebt!) wordt 30% belasting geheven, is dus ¦600,-
Dat dus elk jaar weer opnieuw...

Het is nu simpel in te zien wat er gebeurt als deze mensen hun hypotheek in de loop van de tijd verder aflossen: De schuld daalt en het 'eigen vermogen' in het huis stijgt en daarmee ook de vermogensrendementsheffing. Dit is wel bijzonder 'zuur' voor oudere mensen die hun huis of huisje nagenoeg geheel hebben afgelost. Ook moet er aan worden gedacht dat bij stijgende woningprijzen op papier het eigen vermogen in de woning ook toeneemt, zodat ook dan meer vermogensrendementsheffing moet worden betaald. Ijkpunt voor de waarde is gewoon de WOZ-waarde (Wet Waardering Onroerende Zaken) zoals ook vermeld op het aanslagbiljet van de OZB (Onroerende Zaak Belasting).

Verder is ook simpel te zien dat een alleenstaande in dit voorbeeld meer vermogensrendementsheffing moet betalen omdat zijn 'vrijgesteld vermogen' maar ¦37.463,- bedraagt. Hij/zij betaalt méér: ¦449,56 omdat de andere ¦37.463,- wordt belast met 30% van 4% van dat bedrag.

In beide situaties zou men dan weliswaar minder inkomstenbelasting betalen, maar de hypotheekrente aftrek is ook weg en dat is een fors verlies, vooral bij pakweg de eerste 20 jaar van een annuïteitenhypotheek. (Veel rente, weinig aflossing. Daarna, pakweg laatste 10 jaar: Veel aflossing, weinig rente)

Bij het hele verhaal van de VROM-Raad bekruipt me het gevoel dat toen alleen de 'happy few' een koophuis hadden, de belastingvoordelen groot waren:
Mensen die zoveel verdienden dat ze in de 60% schijf vielen voor de inkomstenbelasting, vingen ook 60% terug op hun hypotheekrente, maar de weinigen in de laagste belastingschijf, bv. pakweg 35%, kregen maar 35% terug...
Daarom hebben we ooit in 1982 toen er nog 7 (!) tariefgroepen waren, voorgesteld om die groepen voor wat betreft de hypotheekrente-aftrek maar om te keren. Dus: De groep met de laagste inkomens kreeg rente terug op basis van het hoogste tarief en de groep met de hoogste inkomens kreeg geld terug op basis van het laagste tarief. Ook dat was een manier om aan volkshuisvesting te doen, vonden we, onder het motto: Huren (en vooral verhuren) is uitbuiting!
We vonden, dat ons voorstel vooral de liberalen zou moeten aanspreken; bezitsvorming nietwaar? Maar zij zwegen in alle talen, nu de voordeeltjes niet meer uitsluitend bij hun achterban zouden belanden...

Nu lijkt het er op, dat niet alleen meer de 'happy few' maar ook de middenklasse en sommigen uit de lagere inkomensgroepen een huis of een huisje kopen: Het aantal mensen met een eigen huis neemt fors toe.
Dat is altijd, zo leert de geschiedenis, het moment waarop de overheid toeslaat: Door de grote massa 'deelnemers' valt er iets te halen en nu moet het afgelopen zijn met de voordeeltjes: Het volk moet gewoon 'eronder' blijven en de 'happy few' verzint wel nieuwe voordelen voor zichzelf, om zich toch vooral te kunnen blijven onderscheiden van de massa.
Kortom: Als een huis kopen iets wordt voor 'de grote massa' is het uit met de pret en moeten ze uitgezogen worden, net als met die massa gebeurde toen bijna iedereen nog huurde, of toen iedereen de voordelen van aardgas kreeg aangeprezen (50-er jaren) en de kolen liet staan. Op DAT moment werden de duimschroeven aangedraaid en gingen de aardgasprijzen jaar na jaar omhoog...

Kortom: Het is niet te hopen dat dit advies van de VROM-Raad wordt overgenomen. Maar hoe dan wel, als je het anders wilt doen?

a. Een beperkte wijziging: Iedereen krijgt hetzelfde percentage terug van zijn/haar hypotheekrente-aftrekpost voor de inkomstenbelasting.
Tegelijk wordt het huurwaardeforfait afgeschaft. Dit stapsgewijs in bv. 5 jaar.

b. Een drastische wijziging in 'stappen' 10 jaar lang: Afschaffing van alle hypotheekrente-aftrek, echter geen meetellen vermogen eigen woning voor zelfbewoning in box 3. Tevens afschaffing van alle belastingen, retributies en heffingen van alle instanties zoals Rijk, gemeente, provincie, Waterschappen of van wie dan ook die te maken hebben met de woning. Sommige van deze belastingen kennen ook een 'gebruikersdeel'.
Daarom hebben ook huurders hier voordeel bij. Dat mag ook wel, want het systeem van jaarlijkse huurverhogingen in procenten slaat langzamerhand ook nergens meer op, omdat bv. dan 2,5% dit jaar in guldens meer is dan 2,5% vorig jaar, voor hetzelfde huis.

Uiteraard zouden beide scenario's grondig doorgerekend moeten worden op hun effecten. Voorzover het Rijk geld bespaart zou dat kunnen worden gebruikt om de inkomstenbelasting te verlagen of om bv. de BTW-tarieven te verlagen of om bv. een nul-tarief BTW te maken voor de eerste levensbehoeften.

Natuurlijk zijn dit allemaal bedenksels die nooit gerealiseerd zullen worden: M.i. gaan we eerder af op wat de VROM-Raad wil waarbij uiteraard "Europa" als schuldige wordt aangewezen door de overheid als de hypotheekrente-aftrek sneuvelt. (Europese regelgeving nietwaar? We moeten 'in de pas lopen' toch?)
Mijn vermoeden is, dat dan tevens de huursubsidie eraan gaat plus de Wet BEW (koopsubsidie) en dat de lager betaalden een woonbon krijgen met vaste waarde, naar keuze te besteden aan huur of aan hypotheek; een woonbon die per definitie 'de marktwerking' zal 'bevorderen' doordat zij zal 'prikkelen' om op 'de markt' de goedkoopste oplossing te zoeken...
Dat je dan die woonbon pas zal krijgen als je je eerst een WIW-traject laat aansmeren richting slecht betaald baantje, richting veelal zinloze 'scholing' of richting 'verplicht vrijwilligerswerk', ligt m.i. ook in de lijn der verwachting...

secretariaat Ver. PEL