Leeuwarden, 24/10/2017

Al geruime tijd speelt er een kwestie rond de pasjes voor de ondergrondse afvalcontainers die bedoeld zijn voor de flats in Leeuwarden. De laagbouw heeft een grijze en een groene bak voor het afval, maar daar gaat deze kwestie niet over. Wat is er aan de hand?

Op 15-8-16 heeft het PEL een klacht ingediend bij de Autoriteit Persoonsgegevens over de pasjes van de afvalcontainers van de OMRIN die o.i de privacy schenden van de burgers die verplicht van deze ondergrondse containers voor de flatbewoners gebruik moeten maken. De klacht is te vinden onder deze link Op 31/8/16 reageerde de gemeente Leeuwarden, die over de klacht in de krant had gelezen, via e-mail als volgt:

"Voor wat betreft uw klacht over de pas voor huisvuil kan worden gesteld dat ook in dit kader de wet- en regelgeving op het gebied van de privacy en gegevensverwerking volledig in acht wordt genomen. Er is voor de gemeente geen aanleiding en geen wettelijke grondslag om zomaar gegevens van deze pas op te vragen en zo zicht te krijgen op het woongedrag van bijstandsgerechtigden. Dergelijke informatie kan uitsluitend in het kader van gerichte onderzoeken worden opgevraagd. Dit gebeurt alleen als daartoe een noodzaak is en het valt binnen de eisen van subsidiariteit en proportionaliteit zoals omschreven in de wet."

Met andere woorden: het * kan* dus wel...

Hierover een paar opmerkingen, letterlijk ontleend aan de "privacycheck" van advocatenkantoor Dirkzwager te Arnhem.:

Zo is bijvoorbeeld een postadres op zichzelf nog geen persoonsgegeven, maar wanneer dit adres gekoppeld wordt (of gekoppeld kan worden) aan een bepaald persoon weer wel. Ook is denkbaar dat anonieme gegevens die voor een lange duur worden opgeslagen, toch aangemerkt moeten worden als persoonsgegevens omdat vanwege die lange opslag de kans dat die gegevens toch herleid (kunnen) worden tot een natuurlijk persoon erg groot is.

Gegevens mogen volgens artikel 9 WBP niet worden verwerkt op een wijze die onverenigbaar is met de doeleinden waarvoor de gegevens zijn verkregen. Gegevens mogen dus wel worden gebruikt voor andere doeleinden dan waarvoor zij zijn verzameld, maar dit andere doel dient verenigbaar te zijn met het oorspronkelijke. Dat verkrijgingsdoel dient bovendien kenbaar te zijn bij de betrokkene.
Om te zien of sprake is van verenigbaarheid zal onder ander gekeken moeten worden naar het huidige verwerkingsdoel en het toenmalige verkrijgingsdoel, de aard van de gegevens, de gevolgen voor de betrokken, de wijze van verkrijging de gegevens en de waarborgen waarin is voorzien.

Omrin beweerde dus op 3/5/16 telefonisch (maar wilde dat later niet schriftelijk bevestigen!) dat in de kaart (magneetstrip) alleen het nummer van de kaart is opgeslagen. Dat is echter een zgn. "uniek nummer" (het chipnummer) Maar elke ochtend tussen 5 en 6 uur wordt vanaf de ondergrondse containers draadloos via een GSM-netwerk ("goed beveiligd" heette het) verbinding gemaakt met de centrale computer en wordt doorgegeven welk kaartnummer is gebruikt om de container te openen om huisvuil weg te gooien en hoe laat dat was. In de centrale computer staat bij welk huisnummer het kaartnummer hoort, dus weet Omrin precies wie en wanneer en hoe vaak iemand vuilnis weggooide. Maar het heette dat Omrin een privaat bedrijf was die de gegevens niet aan derden geeft. Maar Omrin heeft een nauwe band met een aantal gezamenlijke gemeenten:

Zie http://www.omrin.nl/over-omrin/wie-zijn-we/historie: Gemeenten en provincie richten het Openbaar Lichaam Afvalverwijdering Friesland (OLAF) op. 1985 en verder: OLAF neemt de afvalverbrandingsinstallatie van de gemeente Leeuwarden over, start met de gescheiden inzameling van gft- en restafval en legt Afvalberging De Wierde (Oudehaske) aan. 1995: De activiteiten van OLAF worden ondergebracht in Afvalsturing Friesland. Een nieuwe naamloze vennootschap met alle 31 Friese gemeenten als aandeelhouder. 1999: Oprichting Fryslân Miljeu. Dit zusterbedrijf van Afvalsturing Friesland houdt zich met name bezig met de inzameling van huishoudelijk afval en de reiniging van de openbare ruimte. 2004: Afvalsturing Friesland en Fryslân Miljeu gaan verder onder de handelsnaam Omrin, het Friese woord voor kringloop. Beide organisaties treden onder deze naam naar buiten.

Als de gemeente Leeuwarden dus vindt dat "er een noodzaak" is om een of meer adresgegevens in de database pasjes registratie van Omrin te linken aan wat in de volksmond het bevolkingsregister heet, dan kan zij dat gewoon doen (en ziet bijv. die persoon met bijstand op dat adres gooit zowat nooit vuilniszakken in de verzamelcontainer; woont hij/zij daar wel echt of wordt elders stiekem samengewoond?) maar "gegevens mogen volgens artikel 9 WBP niet worden verwerkt op een wijze die onverenigbaar is met de doeleinden waarvoor de gegevens zijn verkregen. Gegevens mogen dus wel worden gebruikt voor andere doeleinden dan waarvoor zij zijn verzameld, maar dit andere doel dient verenigbaar te zijn met het oorspronkelijke. Dat verkrijgingsdoel dient bovendien kenbaar te zijn bij de betrokkene."

De AP wilde graag dat wij van de OMRIN een schriftelijke bevestiging kregen van wat zij ons in een eerder telefoongesprek op 4-5-16 hadden verteld over de pasjes en de ondergrondse containers. Daarom stuurden we op 20-9-16 deze fax naar de OMRIN.

Op 9-11-16 schreef OMRIN terug dat ze wilden weten wie de betrokken medewerker was die de informatie had gegeven. Met andere woorden: Adjunct bedrijfsdirecteur De Jong ontweek dus de concrete vraag: hij weet namelijk heel goed mag je toch aannemen, hoe het bij de OMRIN precies werkt met die pasjes. Maar hij doet net of alleen die bewuste medewerker de werkwijze zoals we noemen kan bevestigen of ontkennen. Ergens is het maar goed dat we de man zijn naam die op 4-5-16 terugbelde zo gauw niet hebben genoteerd zodat we die ook niet meer konden noemen, omdat hij vermoedelijk daarover de nodige problemen zou hebben gekregen. En reken maar dat er inmiddels al lang contact is geweest tussen de gemeente en OMRIN om toch vooral geen info aan PEL te verstrekken...

Notitie van 2-11-16. Eindelijk, na maanden, iemand van de AP gesproken... Het kwam er op neer dat onze OMRIN-zaak telefonisch was afgedaan: ze doen hier verder niets mee, maar... ze zeggen: de zaak lijkt op de kwestie in Arnhem en daarover gaan ze (wellicht nog voor het eind van het jaar) WEL uitspraak doen. De stukken die wij stuurden worden WEL bewaard.
CONCLUSIE: de zaak lijkt identiek. We liften in feite mee op de procedure van een inwoner van Arnhem. De uitspraak die de AP gaat doen over Arnhem is ook voor Leeuwarden van belang: "Daar moet men zich allemaal aan houden" heette het. Hun uitspraken komen op hun website te staan en er wordt de nodige publiciteit aan gegeven.

Inmiddels kan geconcludeerd worden dat in Leeuwarden niets is veranderd en dat alleen dank zij een vasthoudende inwoner van Arnhem daar dit soort pasjes zijn verdwenen. Niet door de AP maar omdat hij uiteindelijk eerst naar de Raad van State en daarna naar de rechter stapte en eiste dat de AP handhavend zou optreden tegen de gemeente Arnhem. De rechter gaf hem gelijk en Arnhem capituleerde en schafte de pasjes af. Even daarna volgde Utrecht.

Geacht College, Wij hebben een korte vraag over de pasjes voor de ondergrondse containers van de Omrin: is er indertijd een B&W-besluit of een raadsbesluit genomen waarin werd besloten deze pasjes te koppelen aan naam en huisnummer? (De koppeling tussen naam en huisnummer vindt plaats in de database van Omrin die gegevens over pasnummer en tijdstip van opening van de container via gsm krijgt doorgegeven vanuit de containers) Wij hebben naar een formeel besluit gezocht maar niet kunnen vinden. Wellicht kunt u ons hieraan helpen? U hiervoor bij voorbaat dank zeggend teken ik, mede namens de overige leden van het Dagelijks Bestuur, met vriendelijke groet,

N.B.: het briefje klopt in zoverre niet helemaal, dat in de database van OMRIN wel pasnummers en huisnummers gekoppeld zijn maar dat vervolgens koppeling tussen huisnummers en namen van bewoners door de gemeente uitgevoerd kan worden.

Hartelijk dank voor uw brief van 18 januari jl. waarin u vraagt naar een formeel besluit over de koppeling van naam en huisnummer van -de pasjes voor de ondergrondse containers. U veronderstelt dat een dergelijke koppeling in de database van Omrin plaatsvindt. Dit is echter niet juist omdat die koppeling (tussen naam en huisnummer) niet zelfstandig door Omrin kan worden gemaakt. Een bestuurlijk besluit hierover is dan ook niet beschikbaar. Wij verwachten u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd.

Vraag blijft of ooit een besluit door B&W is genomen om het pasjes systeem in te voeren en tevens ondergrondse containers te plaatsen voor het afval vanuit de flats. Je zou zeggen van wel: die ondergrondse containers plaatsen is niet gratis en vergt m.i. een raadsbesluit of B&W besluit.

Uit een fax van PEL van 25-2-17: De gemeente stelt dat de koppeling tussen naam en huisnummer en de pasjes niet door OMRIN "zelfstandig" kan worden uitgevoerd. De gemeente stelt ook dat er geen bestuurlijk besluit "beschikbaar" is. Vast staat dat de koppeling pasnummer met huisnummer en tijdstip aanbieden afval bij OMRIN *wel* beschikbaar is. Dat hebben ze immers zelf gesteld bij invoering van de pasjes. Het is vreemd dat daarover geen bestuurlijk besluit werd genomen, maar wellicht speelt de gemeente in op een eerdere uitspraak van de RvS (artikel Binnenlands Bestuur 2/5/16) over een soortgelijke kwestie in Arnhem waarin gesteld werd dat als de gemeente geen bestuurlijk besluit nam, daartegen ook geen bezwaar gemaakt kon worden.

Zoals gesteld, staat o.i. vast dat er wel degelijk door OMRIN een koppeling is gelegd tussen pasnummer en huisnummer. Dan komt de naam van de bewoner(s) toch wel heel dicht bij... Ooit zijn de pasjes voor de ondergrondse containers verspreid bij die woningen die gebruik gingen maken van die containers. Bij die pasjes zat ook een begeleidende brief plus folder. Wij hebben deze stukken eerder aan u gefaxt, maar hier een citaat: (folder augustus 2013)

Verlies of diefstal van uw milieupas
Uw milieupas bevat unieke gegevens die gekoppeld zijn aan uw huisadres. Neem daarom bij verlies of diefstal zo spoedig mogelijk contact op met SYP. U kunt daarna een nieuwe pas afhalen bij het hoofdkantoor van Omrin (Hidalgoweg 5, Leeuwarden).
Verhuizing
De milieupas is gekoppeld aan uw huisadres en dient bij verhuizing achtergelaten te worden in de woning.

Mocht het zo zijn, zoals de gemeente stelt, dat de koppeling tussen naam en huisnummer niet "zelfstandig" (maar wel samen met de gemeente?) door OMRIN kan worden gemaakt, de koppeling tussen pasnummer en huisadres vindt wel degelijk plaats bij OMRIN. We achten hiermee het subsidiariteitsbeginsel geschonden. Simpel gezegd: had dat niet anders gekund? Er is geen sprake van een Diftar-systeem dus wat is eigenlijk de noodzaak van het registreren van de hoeveelheid aangeboden huisvuil per huisnummer? Verder is ook totaal onduidelijk wie nog meer hetzij directe toegang hebben, hetzij ad-hoc gegevens op kunnen vragen. Bijvoorbeeld de Sociale Recherche?

Maar: de AP deed niets i.t.t. haar eerdere verhaal ten aanzien van de gemeente Leeuwarden.

PEL zoekt een inwoner van Leeuwarden die een pasje heeft voor een ondergrondse container en die bereid is om met hulp van onze jurist een rechtszaak te beginnen tegen hetzij de AP, bijv. een verzoek tot handhaving of tegen de gemeente Leeuwarden. Vraag: waarom procedeert PEL niet zelf? Antwoord: omdat de rechtspersoon PEL geen pasje heeft en OMRIN ons huisvuil niet ophaalt, omdat we als "bedrijf" worden gezien. PEL zou meteen niet-ontvankelijk worden verklaard.

Heb jij belangstelling en ben je geinteresseerd in privacy-kwesties, maar zou je eerst wat meer willen weten? Bel of mail ons, dan kunnen we om de tafel gaan zitten om te zien wat de mogelijkheden zijn, hoe het moet met de kosten, wat de kansen zijn enz.

Einde oproep.