Op 21-3-2000 behandelde de Commissie Stadsontwikkeling o.a. het Plan voor de Noordrand waarin nogal wat sloop werd aangekondigd, m.n. in de eerste plaats in De Meenthe/De Stijl.
Bij deze alsnog de tekst van het inspraakverhaal zoals dat toen werd gehouden door een van de mensen van de inmiddels opgerichte werkgroep De Meenthe/De Stijl. Zij willen voorkomen dat deze wijk wordt gesloopt.
Hieronder de letterlijke tekst:


Goutum, 21 maart 2000

Geachte leden van de raadscommissie,

Hierbij wil ik als HBO-student in Leeuwarden mijn vragen en opmerkingen met betrekking tot de ontwikkeling van de noordrand van de stad kenbaar maken.

Het betreft hier de volgende zaken:

  1. de resultaten van de sanering van "De Meenthe";
  2. gebrek aan overleg en onderzoek;
  3. de positie van Leeuwarden als d‚ HBO-stad van het Noorden;
  4. de gevolgen voor Bilgaard en de Vrijheidswijk.

Ad. 1: de resultaten van de sanering van "De Meenthe"

Tien jaar geleden was "De Meenthe" een beruchte buurt in heel Nederland.
De wijk stond in de top-3 van de slechtste buurten van het land. De problemen veroorzaakten een enorme leegstand, wat de situatie verergerde. Dit liep echt de spuigaten uit, waarna de gemeente Leeuwarden besloot tot een ingrijpende sanering van de wijk. Dit leidde ondermeer tot afbraak van de 8-hoog flat, renovatie van de overige woningen en naamsverandering.
Sinds de renovatie heet de wijk "De Stijl".

[Hierbij echter een kanttekening in de vorm van een stuk van een artikel uit de Leeuwarder Courant van 30-12-97:

SLOOP FLATS MEENTHE SLECHTS TIJDELIJKE VERBETERING

"LEEUWARDEN - De meeste maatregelen om de leefbaarheid in de Meenthe te verbeteren hebben slechts tijdelijk effect gehad. Sociale problemen zoals drugsmisbruik, overlast, verloedering en discriminatie zijn teruggekomen, nadat de hulpverleners uit dit deel van de Leeuwarder wijk Bilgaard zijn verdwenen. Een goede aanpak vraagt voortdurende zorg.

Deze conclusie trekt sociaal-geograaf Reinout Kleinhans uit onderzoek in drie naoorlogse wijken, waar begin jaren negentig ingrepen zijn gepleegd om de leefbaarheid te verbeteren. In de onderzochte wijken, de Meenthe, de Rotterdamse Kleinpolder en Oda-1 in Weert, pakte de lokale overheid verpaupering en leegstand aan met sloop, renovatie en nieuwbouw.
Sociale problemen werden hier echter niet mee opgelost, concludeert Kleinhans.
[In 1988 werd in deze wijk de S8, de splitlevel achthoog flat gesloopt, z.g. om dezelfde redenen. Toen reeds schreef PAL/Groen Links, die toen relatief gezien linkser was dan nu, in een artikel van P. Meerdink in de plaatselijke krant een verhaal tegen deze sloop, met als kern van de kritiek: Jullie hebben nu de S8 gesloopt, EN: HEEFT HET GEHOLPEN ?! Nee, natuurlijk en dat is ook de kritiek die je kunt hebben op de huidige 'herstructureringsplannen', cq. sloopplannen voorzover daar mede sociale problemen als argumentatie worden aangedragen.]

Door aanpassingen als het plaatsen van liften verbeterde de kwaliteit van de woningen. In Rotterdam en Weert bracht het opknappen van woningen een image-verbetering van de wijk met zich mee. Voor de veiligheid of de criminaliteit hebben fysieke ingrepen geen gevolgen, schrijft de onderzoeker. Een uitzondering hierop vormt het afsluiten van portieken.
De bewoners voelen zich hierdoor veiliger.

Om de leefbaarheid in naoorlogse wijken te verbeteren heeft een combinatie van fysieke en sociale maatregelen het meest effect. Meer sturing bij de woningtoewijzing kan een goede bijdrage leveren, vindt Kleinhans. Sturen gemeente en woningcorporaties de toewijzing niet, dan kan dit leiden tot ongewenste effecten "zoals een grote instroom van huishoudens van verschillende nationaliteiten en-of zeer uiteenlopende levensstijlen. Dit kan toenemende spanningen tussen bewoners veroorzaken."
[Zoals al eerder hier gesteld, heeft in 1988 de Rijksoverheid via een MG-circulaire zowel een spreidings als een concentratiebeleid op basis van etnische criteria verboden. Terecht. Er zal 1 samenleving zijn of geen samenleving. Dat laatste houdt in dat elke al dan niet kunstmatig afgebakende groep in z'n eigen ghettootje zal zitten. In feite is het verhaal een keuze voor het "Dambord-model" van de vroegere Haagse wethouder Van Otterloo]

Wethouder Peter den Oudsten onderschrijft de conclusie van Kleinhans, dat continu beheer in achterstandswijken nodig is. "Tijdelijk extra activiteiten inzetten en denken dat de bewoners het daarna zelf wel redden, geldt niet." Hij vindt dat steun door Hulp en Welzijn Leeuwarden onderdeel is van een vast pakket van maatregelen, maar dat deze per wijk kan verschillen." Einde citaat.
[Conclusie: Na een renovatie moet de gemeente zich niet terugtrekken uit een wijk onder het motto: "Het is nu klaar". Tweede conclusie: Sloop is geen adequaat antwoord op sociale problemen. Derde conclusie: Aangezien het ondanks het gebrek aan extra beheer toch beter gaat in sociaal opzicht met De Meenthe dan pakweg 10 jaar terug, moeten hiervoor redenen zijn die bij de bewoners zelf liggen en dat is hoopvol.]

De flats in deze wijk worden tegenwoordig voornamelijk bewoond door studenten. Van leegstand is absoluut geen sprake: dit is hooguit een (zeer acceptabele) vorm van frictieleegstand. De galerijen en de lifts van de flats worden goed schoongehouden. In de gang groet men elkaar, criminaliteit is niet bespeurbaar.
Waarom "de renovatie niet het gewenste effect heeft gehad" is mij dus een groot raadsel.
[Commentaar: Tenzij de aanname wordt gemaakt dat de gemeente nu met het gewenste effect iets anders bedoelt dan tien jaar geleden. Toen was er nog geen 'herstructureringsverhaal'; nu wel. Toen zat de gemeente nog niet zo sterk op de 'mix-policy', nu wel.]

Ad. 2: gebrek aan overleg en onderzoek

De gemeente Leeuwarden heeft nog niets van de voorgenomen plannen overlegd met de bewoners van de betreffende wijken. Studenten hebben door het korte verblijf in de stad weinig binding met de wijk waarin ze wonen en zijn dus niet actief betrokken bij de wijkvereniging.
[Commentaar: In de filosofie van de gemeente is dit 'slecht'. Weinig betrokkenheid bij de buurt is een van de 'negatieve factoren' die meebeslissen of een buurt in hun optiek wel plat kan. De gemeente gaat hiermee m.i. te ver. Zij heeft m.b.t. burgers niet te bepalen of hun 'betrokkenheid' bij 'de buurt' wel goed is. De gemeente doet dit echter wel, door hieraan een waardeoordeel te verbinden. Als iemand gewoon ecrgens woont zonder dat het bij de woningcorporatie klachten regent van de buren over 'overlast', de tent niet afbreekt en gewoon de huur betaalt, dan is dat een situatie waaraan niet gesleuteld behoeft te worden door 'buurtbetrokkenheid' te eisen o.i.d. In dit geval miskent een dergelijke eis tevens het specifieke tijdelijke karakter van studentenhuisvesting, waarop de inspreker al wijst.
Wil de gemeente 'betrokkenheid' dan zal ze de specifieke behoeften moeten (laten) peilen van de bewoners. Misschien is er wel behoefte aan een mensa, een internet-cafe met cursussen voor buurtbewoners, een steunpunt voor problemen met de studiefinanciering ed. Ik weet dat niet, maar mijn stelling is: Laat het opbouwwerk en het buurtwerk zich richten op de vraag. Ze doen me nu vaak denken aan een winkel die producten wil verkopen waar weinig vraag naar is, terwijl de klanten al lang om die reden weg zijn gebleven.]

Voor zover ik weet is geen onderzoek gehouden binnen het gebied. De volgende zaken zijn interessant voordat besloten wordt tot grootschalige sloop:

Er is een plan voor dit gebied gemaakt zonder de bewoners daarin te betrekken. Dit getuigt van een angstaanjagende minachting van de mening van de betrokken burger.

Ad. 3: de positie van Leeuwarden als dè HBO-stad van het Noorden

Leeuwarden profileert zich graag als dè HBO-stad van het Noorden. Om dit te benadrukken wil de gemeente graag de HBO-voorzieningen concentreren aan de Rengerslaan, waar momenteel al de CHN en de vestiging van "de bouhof" van de NUL gevestigd zijn. Studenten wonen graag dicht bij hun school. Veel studenten van de CHN en 'de bouhof' wonen dus in Bilgaard of de Vrijheidswijk; precies in die gebouwen die de gemeente graag ziet verdwijnen. Hoe een uitbreiding van de HBO-voorzieningen aan de Rengerslaan te combineren valt met de afbraak van de huidige studentenflats is de vraag. Dat de Vegelinbuurt ingrijpend gesaneerd zal worden staat vast. Nieuwe bewoners worden in de S8-flat aan de Jan Evenhuisstraat niet meer toegelaten. Als daarnaast de flats aan de Mondriaanstraat afgebroken worden, zal het definitief gedaan zijn met het huidige ruime aanbod van studentenkamers in de stad. Een tekort aan studentenkamers heeft diverse negatieve gevolgen: Stijgende prijzen voor de resterende kamers; hierdoor een toename van de "huisjesmelkers" die een vernietigende werking op oudere stadsdelen hebben (zie de Vegelinbuurt). Dit kan met name voor Aldlân een probleem worden; minder studenten in Leeuwarden.
[Commentaar: M.i. eerder nog voor de oudere stadsdelen nabij de binnenstad. Naast dicht bij de school wonen is ook het dicht bij de binnenstad wonen vaak aantrekkelijk. Vraag schept aanbod. Te verwachten valt daarom een toename van het aantal kamerpanden in bv. Molenpad, Indische buurt, Welgelegen ed. waar veel particuliere panden staan. Nu is er wel een exploitatieverordening die bv. in Molenpad toename van kamersgewijze panden verbiedt, maar het handhavingsbeleid met te weinig ambtenaren lijkt me geen sterk punt.
Bovendien bleek toen de gemeente een verscherpt toezicht wilde invoeren m.b.t. allerlei bouw- en regelgeving, waaronder de Exploitatieverordening, dat B&W er voor kozen om bv. Molenpad hier buiten te laten. Dat moet een reden hebben, bv. de reden dat huisjesmelkers en junkies de nuttige wegbereiders zijn voor op termijn door B&W gewenste sloop van een wijk.
Uiteraard heeft daarna 'de onzichtbare hand' van John Adams en 'de vrije markt' hier de hand in gehad, niet hun eigen sturing. Vrije markt stuurt toch niet?!]

Leeuwarden scoort altijd goed in de ranglijsten van de meest gewaardeerde HBO-steden. Een belangrijke reden hiervoor is het ruime aanbod aan goede en goedkope kamers. Met de huidige sloopplannen zal deze goede notering voorgoed tot het verleden behoren.
[Commentaar: Even een zijsprong richting werkgelegenheidsbeleid gemeente Leeuwarden: Uit de stukken over Stedelijke Vernieuwing blijkt dat de gemeente het simpelweg aanvaardt als vast gegeven dat studenten na een aantal jaren na hun opleiding weer uit Leeuwarden vertrekken. Soms lijkt het wel alsof B&W dat ook maar liever maar zo hebben: Weer lekker onder elkaar en Leeuwarden 'landbouwstad' met 'agri-nutri-business'. Kortzichtig wedden op een 'krimpsector' dus. Op 12-4-2000 was er een 'Openbaar Debat 2000' over de economische ontwikkeling van Friesland met volgens de LC 'de toplaag van het Friese bestuur en zakenleven'. Hieruit het volgende stukje:
"Ook hoogleraar Rick van Engelsdorp Gastelaars is niet bijster onder de indruk van de Friese groei. Volgens hem wedt de provincie op het verkeerde paard. De hoogleraar noemde als Frieslands grootste probleem het vertrek van jonge hbo'ers en universitair studenten. 'Als je op die manier kijkt naar uw beleid - dan ben ik niet geïmponeerd.' ".
M.i. past het domweg wegslopen van een fors deel van de voorraad studentenkamers precies in dit beeld. Dat slopen gaat m.i. uiteindelijk om bijna alle splitlevel flats die qua woningtype juist erg geschikt zijn voor studentenhuisvesting.]

Ad. 4: de gevolgen voor Bilgaard en de Vrijheidswijk.

Bij het plan om een "eiland" te creëren aan de westkant van de Dokkumer Ee zijn tevens stedebouwkundige vraagtekens te plaatsen. Het "eiland" zal een woongebied worden zoals ze vandaag de dag aangelegd worden, bestaand uit eengezinswoningen. De relatie van dit gebied met de rest van de noordrand van de stad is echter ver te zoeken. Het zal echt een "eiland" van laagbouw worden tussen Bilgaard en de Vrijheidswijk; de eenheid die deze wijken nu nog vormen, zal verloren gaan. De wijken zullen niet profiteren van nieuwbouw in "De Stijl". Er zal in de praktijk sprake zijn van een dure wijk tussen twee goedkopere wijken.
Van een (door de gemeente gewenste) menging van inkomensklasses zal op deze manier geen sprake zijn. Het zou beter zijn op meerdere plaatsen in deze twee wijken nieuwbouw te plegen, in plaats van een nieuwe woonwijk te bouwen ten westen van de Dokkumer Ee.

Ik hoop dat duidelijk is dat ik grote twijfels heb bij het nut van de voorgenomen sanering van "De Stijl".

Ik wil u dan ook adviseren om uw aandacht te richten op de èchte probleemwijken in de stad, in plaats van een aanslag te plegen op de voorraad betaalbare studentenwoningen.

Met vriendelijke groet,
Jens Zeemans
Email: jenszeemans@yahoo.com