Discriminatie Meldpunt Tûmba:
ARMOEDEBELEID LEEUWARDEN NIET ZUIVER
Adviezen over:
* vrijwilligersvergoeding en bijstand
* financiële toelatingscriteria ziektekostenverzekering AV-Frieso
* werken met behoud van uitkering


Relevante links inzake met name de AV-Frieso:
Brief PEL aan gemeenteraad van 10/3/2006 over:
Toelatingscriteria collectieve basisverzekering en aanvullende AV-Frieso verzekering van zorgverzekeraar De Friesland. Klik deze link aan.
plus:
Brief PEL aan gemeenteraad van 10/4/2007 over:
Opmerkingen over de AV-Frieso collectieve verzekering van De Friesland + update + tekst inspraakverhaal in commissie Welzijn + verloop behandeling van onze brief in deze commissie. Klik deze link aan.
plus:
Advies Cliëntenraad Werk en Inkomen d.d. 25/3/08 over herziening armoedebeleid inclusief de financiële toelatingscriteria voor de AV-Frieso Klik deze link aan.
plus:
Onjuiste verhalen over criteria Leeuwarder minimabeleid. Ingezonden brief PEL d.d. 28/6/08 aan Leeuwarder Courant Klik deze link aan.


Herfst 2007 heeft vereniging PEL een klacht ingediend bij anti-discriminatiebureau Tûmba over de financiële toelatingscriteria bij de ziektekostenverzekering AV Frieso van zorgverzekeraar De Friesland te Leeuwarden. Deze ziektekostenverzekering was indertijd tot stand gekomen na onderhandelingen tussen de gemeente Leeuwarden en deze zorgverzekeraar en is bedoeld voor mensen met weinig inkomsten, die in de gemeente Leeuwarden wonen.
Het PEL is van mening dat bij de toelatingscriteria sprake is van discriminatie op leeftijd en indirecte discriminatie op basis van burgerlijke staat en had naar aanleiding van de klacht Tûmba om advies gevraagd over deze kwestie.
Begin juni j.l. heeft Tûmba advies uitgebracht over o.a. deze zaak en is tevens teruggekomen op een andere kwestie waarover het FSU een klacht had ingediend, namelijk de kwestie van de ongelijke behandeling van mensen in de bijstand die een vrijwilligersvergoeding krijgen. De ongelijke behandeling zit daar in het feit dat sommigen een jaarbedrag tot 764 euro mogen houden zonder gekort te worden op hun uitkering en anderen zonder korting maximaal 1500 euro per jaar. Hieronder de integrale tekst van het advies van Discriminatie Meldpunt Tûmba:

Discriminatie Meldpunt Tûmba: armoedebeleid Leeuwarden niet zuiver

Advies betreffende Herijking armoedebeleid gemeente Leeuwarden.

Tūmba mei 2008

De gemeente Leeuwarden buigt zich momenteel over het armoedebeleid van de gemeente. Ten aanzien van twee aspecten van het armoedebeleid ontving het Discriminatie Meldpunt Tūmba een melding afkomstig van maatschappelijke organisaties. De eerste melding werd gedaan door het FSU en betrof de onkostenvergoeding voor vrijwilligerswerk die voor langdurig werklozen lager is dan voor andere burgers. Over deze melding heeft Tūmba de gemeente een advies aangeboden waar de gemeente (voorlopig) afwijzend op heeft gereageerd. U kunt de onderstaande tekst hierover ook lezen als een reactie op deze afwijzing.
Daarnaast ontving Tūmba een melding van de vereniging PEL aangaande de ziektekostenverzekering AV-Frieso die de gemeente samen met zorgverzekering De Friesland aanbiedt aan minima. De criteria om voor deze verzekering in aanmerking te komen zouden discriminerend zijn op grond van leeftijd en burgerlijke staat. Vereniging PEL vroeg het Discriminatie Meldpunt Tūmba om hiernaar te kijken en hierover een advies te formuleren.

Onkostenvergoeding bijstandsgerechtigden
Deze melding van het FSU betrof de ongelijke behandeling door de gemeente van bijstandsgerechtigden die niet deelnemen aan een arbeidstraject als het gaat om de onkostenvergoeding voor vrijwilligerswerk.
Sinds 1 januari 2006 is het maximale belastingvrije bedrag voor deze onkostenvergoeding verhoogd tot maximaal 150 euro per maand en maximaal 1500 euro per jaar. Als voorwaarde voor het recht op deze maximale onkostenvergoeding voor mensen met een bijstandsuitkering, geldt dat het vrijwilligerswerk een noodzakelijke opstap moet zijn naar een reguliere baan. Is het vrijwilligerswerk niet gericht op herintreding op de arbeidsmarkt, dan bedraagt de maximale onkostenvergoeding 95 euro per maand en maximaal 764 per jaar. Voor iemand met een laag inkomen een behoorlijk verschil.

Naar aanleiding van deze melding heeft Tūmba advies uitgebracht aan de gemeente waarin zij stelt dat de gemeente Leeuwarden de Wet werk en Inkomen onnodig strikt uitlegt met als gevolg een ongelijke behandeling van bijstandsgerechtigden die vrijwilligerswerk verrichten buiten een arbeidstraject.

In reactie op dit advies stelt de gemeente Leeuwarden dat de Wet werk en Inkomen geen ruimte biedt om dit onderscheid ongedaan te maken. Zij stelt dat de wet onderscheid maakt tussen bijstandgerechtigden die deelnemen aan een reļntegratietraject en zij die dat niet doen.
Bovendien meent zij dat het leveren van maatwerk als objectieve rechtvaardigingsgrond geldt voor het maken van onderscheid en daardoor niet kan leiden tot een ongerechtvaardigde ongelijke behandeling.

Ook wij zien in dat het leveren van maatwerk van doorslaggevend belang is voor het succesvol vinden van een baan voor bijstandsgerechtigden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt en achten het leveren van maatwerk in overeenstemming met de bedoeling van de Wet werk en Inkomen. Wij menen daarentegen dat door al het vrijwilligerswerk dat buiten een arbeidstraject wordt verricht te beschouwen als niet gericht op re-integratie, niet wordt tegemoet gekomen aan de bedoeling van de Wet Werk en Inkomen. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat juist voor bijstandsgerechtigden met een zeer grote afstand tot de arbeidsmarkt, structureel vrijwilligerswerk geldt als een belangrijk en soms moeilijk realiseerbaar tussendoel. Slechts in die gevallen waarin reguliere arbeid tot de reėle mogelijkheden behoort, kan vrijwilligerswerk niet gelden als een opstap naar regulier werk. In alle andere gevallen geldt vrijwilligerswerk als een belangrijk middel om de afstand tot de arbeidsmarkt te verkleinen dan wel of in ieder geval niet te vergroten.

Tūmba pleit daarom voor een aanpassing van artikel 5 van de Beleidsregels Handhaving WWB van de gemeente Leeuwarden. In het uitgebreid gemotiveerde advies van Tūmba aan de gemeente wordt aangegeven op basis waarvan de gemeente voor deze aanpassing juridisch gezien de benodigde beleidsruimte zou genieten. De gemeente gaat in haar reactie echter niet specifiek inhoudelijk in op deze juridische onderbouwing en geeft aan (voorlopig) te kiezen voor de lijn van de VNG. Onduidelijk is echter nog waarom de Memorie van Toelichting gecombineerd met de brief van voormalig staatssecretaris Van Hoof, volgens de gemeente niet tot betreffende beleidsruimte leidt. Naar onze mening is dit namelijk het cruciale discussiepunt, aangezien de gemeente – tot onze vreugde – heeft aangegeven optimaal gebruik te willen maken van fiscale vergoedingsmogelijkheden. Wij zouden een uitleg over de juridische interpretatie op prijs stellen.

De AV-Frieso ziektekostenverzekering en de criteria om hiervoor in aanmerking te komen
Het tweede beleidaspect betreft een melding van vereniging PEL. Als toelatingscriterium voor deelname aan de collectieve basisverzekering en de aanvullende ziektekostenverzekering AV-Frieso, hanteert de gemeente Leeuwarden op dit moment de inkomensnorm van 105 % van de van toepassing zijnde bijstandsnorm.

Deze koppeling aan de bijstandsnorm brengt met zich mee dat factoren als leeftijd, burgerlijke staat en het hebben van kinderen van invloed zijn op de hoogte van de maximale inkomensnorm om toegelaten te worden tot de ziektekostenverzekering van AV-Frieso. Hierdoor ontstaan er verschillen in de toelatingsnorm. Voor iemand die een bijstandsuitkering ontvangt zijn deze verschillen niet merkbaar, voor iemand die een andere bron van inkomsten heeft wél.

Het leeftijdscriterium leidt er bijvoorbeeld toe dat een zelfstandig wonende jongere van 21 jaar met een laag betaalde baan niet toegelaten kan worden tot de ziektekostenverzekering AV-Frieso, terwijl iemand van 22 jaar met hetzelfde inkomen of iets meer wel wordt toegelaten. Hoewel beide personen dus werken voor het minimum jeugdloon wordt de 21-jarige niet toegelaten en de 22-jarige wel. Deze ongelijke behandeling is enkel het gevolg van de koppeling aan de bijstandsnorm. Hoewel de wet niet voorziet in het verbieden van deze vorm van ongelijke behandeling, is Tūmba van mening dat het onderscheid in deze regelgeving niet wenselijk en niet verdedigbaar is.

Het andere criterium dat ongelijke behandeling teweeg brengt betreft die van burgerlijke staat.
Voor een alleenstaande geldt door de koppeling aan de bijstandsnorm een maximale inkomensnorm voor toegang tot de AV-Frieso van 105% van 70 % van de bijstandsnorm van een gezin. In de praktijk geldt echter dat een alleenstaande voor een groot deel dezelfde lasten draagt als een gezin en dat zij daarvoor minder gecompenseerd worden in de vorm van toeslagen. Zo ontvangt bijvoorbeeld een gezin drie keer zoveel zorgtoeslag als een alleenstaande, krijgt een gezin meer huurtoeslag terwijl een alleenstaande evenveel huur betaalt en genieten gezinnen aanmerkelijk veel andere belastingvoordelen. Een inkomensnorm van 70 % van de gezinsnorm geeft daarom een verkeerd beeld van de draagkrachtverhoudingen tussen een alleenstaande en een gezin.
Het hanteren van dit criterium versterkt de armoedeval van een alleenstaande die vanuit de bijstand een laag betaalde baan vindt. Uit onderzoeken blijkt dat steeds meer werkenden met een laag inkomen op de rand van de armoedegrens leven doordat zij niet langer aanspraken kunnen maken op voorzieningen, waaronder ook de collectieve ziektekostenverzekering van AV-Frieso, terwijl hun inkomen nauwelijks boven de bijstandsnorm ligt.

Ten aanzien van ongelijke behandeling op grond van burgerlijke staat is bovendien wel wetgeving geformuleerd. De Algemene Wet Gelijke Behandeling schrijft ten aanzien van het aanbieden van goederen en diensten: “Onderscheid is verboden bij het aanbieden van of verlenen van toegang tot goederen en diensten en bij het sluiten, uitvoeren of beėindigen van overeenkomsten terzake, alsmede bij het geven van loopbaanoriėntatie en advies of voorlichting over school- of beroepskeuze, indien dit geschiedt: (…) b. door de openbare dienst”(art. 7, lid 1, AWGB). De AV-Frieso is een dienst aangeboden door de gemeente, een openbaar orgaan, aan bijstands- en niet-bijstandsgerechtigden.

Tūmba meent dat de gemeente in haar armoedebeleid aandacht dient te schenken aan de groeiende groep werkenden die niet of nauwelijks voordeel heeft bij het hebben van een baan. Wanneer de gemeente de maximale inkomensnorm voor toelating tot de AV-Frieso-verzekering zou loskoppelen van de bijstandsnorm en als criterium 105 % van het Wettelijk Minimum Loon zou hanteren, zouden niet alleen de ongerechtvaardigde verschillen die leeftijd of burgerlijke staat nu teweeg brengen, wegvallen, maar zou zij ook een stap doen om deze groep werkenden te erkennen en tegemoet te komen.

Werken met behoud van uitkering
Tot slot willen wij als maatschappelijke organisatie onze zorg uitspreken over het beleid betreffende “werken met behoud van uitkering” waar verplicht vrijwilligerswerk deel van is gaan uitmaken. Dit beleid kan als gevolg hebben dat de ene werknemer een normaal salaris en bijbehorende rechten geniet, terwijl een collega die min of meer hetzelfde werk doet, dit verricht met behoud van uitkering zonder aanvullende sociale rechten. Naast dit aspect van ongelijke behandeling, zien wij ook een negatief effect op het kunnen handhaven van het minimumloon. Tūmba adviseert daarom slechts uit te gaan van de volgende vier begrippen:
1. werk in ruil voor een normaal salaris en de bijbehorende sociale rechten,
2. een uitkering (als sociaal vangnet),
3. vrijwilligerswerk en
4. stage waarbij het werk onderdeel vormt van een specifieke opleiding.

Een mengvorm van deze vier categorieėn, uitmondend in “werken met behoud van uitkering” en “verplicht vrijwilligerswerk”, leidt tot afbraak van sociale rechten en tot ongelijke behandeling. De gemeente kan ook zonder dit beleidsaspect mensen met een uitkering goed begeleiden naar betaald werk, of zij kan mensen middels écht vrijwilligerswerk ondersteunen, zoals de gemeente dat in veel gevallen ook gedaan heeft en nog steeds doet.

Datum: Donderdag, 5 Juni 2008


Einde tekst advies Tumba inzake herijking armoedebeleid gemeente Leeuwarden.