'Werken zonder loon'
Artikel van Peter de Haan, projectcoördinator lokaal beleid FNV plus:
commentaar op artikel door Jan Post van stichting BLUT.
Het volgende artikel kwam bij ons binnen:
Opinie: Werken zonder loon - Peter de Haan, projectcoordinator lokaal beleid bij de vakcentrale FNV. Dit artikel is geschreven op persoonlijke titel.
Er is een oud begrip (gestoken in een nieuw jasje) de sociale zekerheid in geslingerd: werken voor je uitkering. Positief verwoord als
'werken met behoud van uitkering'. Gemeenten zijn dolenthousiast:
'Dit is wat we zochten: niks thuis achter de geraniums zitten,
laat die handjes maar wapperen!'.
De vraag is echter of we hier echt zo blij mee moeten zijn, immers ook
het motto 'werk boven inkomen' heeft zo zijn grenzen.
Het idee 'werken met behoud van uitkering' is afkomstig van de
'reïntegratie-industrie'.
Deze reïntegratie-industrie bestaat uit bureaus die als doel hebben
mensen zonder werk te begeleiden naar werk. Werken met behoud van
uitkering is voor deze bureaus een van de manieren om de afstand tot
arbeidsmarkt te verkleinen. Immers als mensen te lang geen werk hebben
gehad ontbreekt het hen vaak aan werkritme om weer echt aan de slag te
gaan.
Het is dan verstandig als mensen eerst onder begeleiding
'werken aan een goed werkritme'. Het idee is dan dat mensen na
dit traject doorstromen naar een gewone baan. Dit laatste gebeurde
echter vaak niet. Werkgevers zien sociale werkplaatsen immers niet als
een ideale kwalificatie voor nieuwe werknemers.
Het idee 'werken met behoud van uitkering' sluit wel goed aan bij
een landelijke trend. In deze landelijke trend wordt een uitkering
niet langer gezien als recht, maar als een gunst waar iets voor
terugverlangd mag worden. Laten we eerlijk zijn, 'voor wat, hoort wat'
klinkt als common-sense.
Daarnaast wordt tegenwoordig niet het
lage inkomen, maar inactiviteit als grootste probleem gezien van de
bijstandsuitkering. Deze inactiviteit kan worden tegengegaan door
mensen te laten werken met behoud van uitkering.
Zo is ook het
eigenaardige idee 'gedwongen vrijwilligerswerk' ontstaan.
Immers het werk dat nu vaak blijft liggen omdat het niet lukt om
vrijwilligers te vinden (thee schenken in bejaarden tehuizen etc) kan toch prima door bijstandsgerechtigden worden gedaan? Bijstandscliënt wordt uit diens
sociale isolement gehaald, en allemaal nuttige taken die nu blijven
liggen worden vlijtig verricht. Kortom: iedereen gelukkig!
Of toch niet? Laten we eens praktisch beginnen bij het idee
'gedwongen vrijwilligerswerk'. Lijkt leuk, gratis werk voor het
maatschappelijk belang zonder dat je het risico loopt van
gebrekkige belangstelling. Maar dit heeft echter wel de nodige gevolgen!
Organisaties die gebruik maken van vrijwilligers en dus altijd
werken met gemotiveerde mensen, zullen moeten omschakelen naar
mensen die vaak juist niet uit zichzelf gemotiveerd zijn.
Er zal een hele structuur moeten worden ontwikkeld die uitgaat van dwang
en straf. Zit de zachte vrijwilligerssector hier om te springen?
En wat houd dat in voor hulpbehoevenden die afhankelijk zijn van deze
'vrijwillige' arbeid?
Maar dit is zeker niet het enige. Wie goed kijkt, ziet dat gemeenten
vaak ook taken door uitkeringsgerechtigden willen laten doen die
niet tot het traditionele vrijwilligersveld behoren. Het gaat
bijvoorbeeld om het schoonmaken van parken en plantsoenen of het
verrichten van productiewerk.
Ook zullen met hetzelfde gemak functies als stadswacht, schoolconciërge
en tramconducteur gauw in beeld komen van de nieuwe systematiek van
tewerkstelling. Is er wat mis mee, dat deze taken worden vervuld?
Nee, natuurlijk niet! Er is niks mis mee als iemand om 7 uur opstaat
om kaartjes te controleren. Waar wel wat mis mee is, is dat deze
man/vrouw na 8 uur noeste arbeid thuiskomt en alsnog bezoek krijgt van de
'tandenborstel controle' van de gemeentelijke sociale dienst.
Er is wel wat mis mee als iemand voltijd maatschappelijk nuttige
arbeid verricht maar dit niet wordt beloond met een normaal loon!
Voor velen klinkt 'werken met behoud van uitkering' positief in de oren,
maar het heeft een heel negatief, en verzwegen, gevolg.
Werken met behoud van uitkering is namelijk meestal ook werken zonder
loon.
Niks minimumloon, niks cao-afspraken; in plaats daarvan een dictaat van
de gemeente in ruil voor een inkomen dat zwaar onder de armoedegrens ligt.
Zo dreigen we voor veel beroepen van de standaard van het cao-loon, via
de 'Melkertbaan' af te glijden naar werken onder het minimum als
nieuwe normale situatie. Is dat waar we 100 jaar sociale (vakbonds)strijd
voor hebben gevoerd?
Kortom, je mag van mensen die een uitkering aanvragen best verlangen dat ze hun best doen om werk te vinden. Het is ook prima om mensen te stimuleren vrijwilligerswerk te verrichten en bijvoorbeeld vijftigplussers die zich op die manier maatschappelijk verdienstelijk maken, te vrijwaren van de sollicitatieplicht. Het is natuurlijk helemaal mooi, als gemeenten bijstandsmiddelen inzetten als loonkostensubsidie om volwaardige banen te generen die de vrije markt laat liggen. Maar dan wel graag 'echte' banen tegen een echt loon op cao-niveau. Immers ook mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt verdienen een volwaardige plek in onze samenleving.
M.i. een aardig artikel. Zouden bij de FNV dan eindelijk eens de ogen open gaan en het besef doorbreken dat de overheid bezig is een nieuwe onderklasse van dwangarbeiders te scheppen, die tewerk worden gesteld ZONDER loon?! En wat die vrijwilligersorganisaties betreft: Diverse clubs met vrijwilligers en betaalde krachten zijn er niet te goed voor om deze nieuwe dwangarbeiders toe te voegen aan hun 'personeelsbestand'. Wedden dat dit straks een subsidievoorwaarde wordt van de overheid naar die organisaties toe? Toch goed dat het PEL ongesubsidieerd is. Het PEL zal in elk geval geen zogenaamde vrijwilligers aannemen die in werkelijkheid door de gemeente verplicht tewerkgesteld worden! Op die ongein zitten wij althans niet te wachten.
Hieronder een commentaar op het FNV-artikel, geschreven door Jan Post van stichting BLUT:
Met interesse het bericht gelezen over werken zonder loon. Stel je wordt "opgebracht" om thee te gaan schenken in een bejaarden tehuis. Wat zou de reaktie zijn van iemand die al zoveel jaren bijstand heeft gehad, dat hij geen fatsoenlijke broek of rok meer om zijn kont heeft? Daar kan de direktie niet mee voor de dag komen. Een tehuis dat door personen in zwerversuiterlijk wordt gerund, is de strontvlag op de pas geschilderde praam!.
Tweede mogelijkheid: Volgens het idee : wie lacht betaalt, pak alles verkeerd aan lat het uit je klauwen donderen, veroorzaak zoveel mogelijk schade en verwarring, om aan te tonen dat werken met behoud van een uitkering niet loont: niet voor de tewerkgestelde en niet voor de ontvangende organisatie. Maar bij elk ongelukje geldt: lach nooit, dan heb je schuld. dus een pokerface à la buster Keaton of Chaplin is een vereiste.
Derde mogelijkheid: Lijdelijk verzet. Doe alles te laat, ga naar de verkeerde afdeling. Kom met de verkeerde spullen, laat het traag verlopen en doe het met veel omhaal en grote omwegen en zeg bij klachten telkens : 'ik ben daar niet voor opgeleid, ik ken Uw gewoontes niet'. En al weer: lach niet. Wees meelevend met de veroorzaakte ellende en verklaar: het is je schuld niet. Haast je wel met het opruimen, en laat ook daar weer alles fout gaan. Jij wist niet beter.
Deze maatschappij vraagt om obstructie: volgen het heilige christelijke en
liberale ideaal moet werken lonen: dus als de gekken die dit soort beleid
verzinnen er geen loon tegen overstellen maar op grond van een
bewustzijnsvernauwing menen dat een uitkering straffeloos "verloond" kan
worden, of uitkering tot een contra prestatie te maken, en dat ook nog
zonder eneige rechtspositie.
Want wie geen rechtspositie krijgt, kan ook niet op enige
verantwoordelijkheid worden aangesproken. Alleen is dit in de Wet Werk en
Bijstand op een manier versleuteld, dat dat wel kan, via de RIB's, wat voor
mij een reden is om de uitvoering door de RIB's een vorm van terreur te
noemen, die m.i. in de Nederlandse en de Europeese wetgeving niet thuis
hoort.