BIJSTANDSUITKERING BRON ONGEPASTE OUDER-KIND RELATIE

Uit de Aanpak Nieuwsbrief van december 2002 van de Sociale Alliantie te Utrecht.

In de 'Aanpak Nieuwsbrief' van december 2002 van de Sociale Alliantie te Utrecht vonden we het volgende artikel:

Als het jongste kind van een alleenstaande ouder met een bijstandsuitkerlng 18 jaar wordt, wordt het inkomen van deze ouder van de ene op de andere dag met minimaal 20% gekort. Dat is voor veel ouders een groot probleem: al jaren leven met je kinderen van te weinig geld, en vervolgens nog eens, soms wel 300 tot 400 euro, inleveren. Dit probleem is al vaker bij het ministerie onder de aandacht gebracht, maar daar verschuilt men zich achter formele regels en doet niets voor deze vrouwen. Wel wordt verwezen naar de beleidsvrijheid van gemeenten om in het kader van de bijzondere bijstand tijdelijk een aanvullende uitkering te verstrekken.
[Als het jongste kind 18 wordt, is dit kind meerderjarig en dan valt de ouder terug van een een-ouder-uitkering Abw op een alleenstaanden-uitkering Abw. Dus van 90 procent WML (Wettelijk Minimum Loon) naar 70 procent WML. Alles wat het kind zelf verdient (bijbaantje) of recht op krijgt (bv. studiefinanciering) wordt nog eens gekort op die alleenstaandenuitkering van de ouder...
Dat betekent dat twee personen op 1 adres het mogen doen met een totaalbedrag qua inkomsten wat precies even hoog is als 1 alleenstaandenuitkering.
Kortom: Alles wat het kind qua inkomsten zelf krijgt, wordt gekort op de alleenstaanden bijstandsuitkering van de ouder.
De nieuwe Wet Werk en Bijstand die naar verwachting op 1/1/2004 wordt ingevoerd wijzigt aan de huidige situatie niets ten goede: Daar staat in artikel 4 lid a:

"In deze wet en de daarop rustende bepalingen wordt verstaan onder:
a. alleenstaande: de ongehuwde die geen tot zijn last komende kinderen heeft en geen gezamenlijke huishouding voert met een ander tenzij het betreft een bloedverwant in de eerste graad;"

Om uit te vinden wat wordt verstaan onder 'geen tot zijn laste komende kinderen' kijken we weer in de nieuwe Wet Werk en Bijstand bij artikel 4c lid e:

"e. ten laste komend kind: het kind jonger dan 18 jaar voor wie de alleenstaande ouder of de gehuwde aanspraak op kinderbijslag kan maken."

Wordt het kind dus 18, dan geen kinderbijslag meer en komt het kind volgens deze wet niet meer ten laste van de ouder en is volgens een andere wet het kind een volwassene. Er zijn dan dus plotseling twee volwassenen op 1 adres en ouder plus kind zijn dus elk 'alleenstaande' geworden. En omdat geacht wordt dat de alleenstaande (ouder) de bestaanskosten wel kan delen wordt de ouder gekort met alles wat het kind qua geld krijgt.

Enerzijds is dus feitelijk nog steeds sprake van een een-ouder-gezin maar dat een-ouder-gezin moet het gezamenlijk doen met 70 procent WML (Wettelijk Minimum Loon)...
De a-sociale 'oplossing' is dan:
Gooi het volwassen kind de deur uit...
En dat gebeurt soms ook uit pure (geld)nood!

Het rare is dat artikel 12 van de nieuwe Wet Werk en Bijstand spreekt over de onderhoudsplicht van de ouder(s) voor het kind van 18,19 en 20 jaar dat voor de 'noodzakelijke kosten van het bestaan' bij die ouder(s) moet aankloppen, behalve als 'de middelen van de ouders daartoe niet toereikend zijn'.
Maar die middelen worden nu juist geacht WEL toereikend te zijn, anders was de uitkering van de ouder niet 70 procent van het WML geweest...
En ook al zou dat kind bijzondere bijstand krijgen, wat baat het?
Dat wordt meteen weer gekort en zo draait men in een cirkel rond. Ook een eventuele studie van het kind met eventuele studiefinanciering treft meteen de ouder in de portemonnee, alsof studeren geen extra kosten met zich meebrengt.
Dus: Als het op betalen door de overheid aankomt is men alleenstaande, maar als het op de onderhoudsplicht van de ouder aankomt is men weer een een-ouder-gezin...

Behalve dat het eenoudergezin waarvan het kind 18 wordt achteruit gaan qua uitkering van 90 procent naar 70 procent WML, valt de ouder ook nog in een andere tabel voor de huursubsidie, nl. de slechtere alleenstaandentabel...
De achteruitgang is dus veel groter dan 20 procent...]

Vanuit het project Aanpak is een bijeenkomst georganiseerd om de problemen die vrouwen (want het betreft voornamelijk vrouwen die alleen de zorg voor kinderen hebben) door deze regeling hebben in kaart te brengen. De problematiek bleek veel ingewikkelder te zijn dan in eerste instantie werd ingeschat.
Dat heeft te maken met de ingewikkelde opbouw van een bijstandsuitkering en met gemeentelijke beleidsvrijheid.

De landelijke regels
Sinds de invoering van de Nieuwe Bijstandswet heeft iedere bijstandsgerechtigde recht op 50% van het wettelijk minimumloon. Daarnaast is er een aantal regels voor het vaststellen van toeslagen.
Als iemand alleenstaand is en kosten niet kan delen, is er een toeslag van 20%; het totaal van de uitkering komt dan op 70%. Als je kinderen te verzorgen hebt - alleenstaand ouder bent - heb je recht op een extra toeslag van 20% voor kinderen tot 18 jaar.
Op het moment dat je jongste kind 18 jaar wordt, ben je voor de uitkerende instantie weer alleenstaande en wordt je uitkering weer 70% van het wettelijk minimumloon.

Wat is dan het probleem?
De redenering van de overheid is dat kinderen van 18 jaar en ouder een zelfstandig inkomen hebben en daarom niet meer door hun (alleenstaande)ouder onderhouden hoeven te worden. Vaak is dat ook zo: het kind studeert en krijgt een studiebeurs, verricht betaalde arbeid en heeft daaruit inkomsten, of volgt een opleiding gecombineerd met betaalde arbeid.
(De enige uitzondering hierop vormt het kind dat 18 jaar is en nog voortgezet onderwijs volgt, dat heeft geen inkomen).

Het probleem zit met name rondom de alleenstaanden toeslag van 20%.
Die is er alleen als de 'noodzakelijke kosten van bestaan' met niemand gedeeld kunnen worden.
Gemeenten zijn vrij om de criteria te bepalen. Veel gemeenten vinden dat de ouder de noodzakelijke kosten van bestaan kan delen met een kind van 18+.
Dat betekent dat kinderen van hun inkomsten verondersteld worden bij te dragen aan het 'gezinsinkomen'.
[Dus: Basisuitkering 50 procent plus alleenstaandentoeslag 20 procent WML maakt 70 procent WML en daar weer af: Inkomsten kinderen want die moeten weer bijdragen aan het 'gezinsinkomen'.
Let op: Dus NU vormen ouder plus meerderjarig kind weer WEL een gezin... Je zou bijna cynisch zeggen: Waar blijft dan die 100 WML ofwel een bijstandsinkomen voor een gezin?!] Dat wordt door veel ouders als onrechtvaardig gezien. Als je kind bijvoorbeeld studeert en een bijbaantje heeft dan moet het van dat bijbaantje geld aan die ouder afstaan: want die wordt extra gekort wegens het kunnen delen van de noodzakelijke kosten.
Die korting komt bovenop de korting die al plaats vindt van 20%; de achteruitgang van 90% van het wettelijk minimumloon naar 70% als het jongste kind 18 wordt. Als ouder moet je dus aan je kind geld gaan vragen om te kunnen leven. Deze dwang in de ouder-kind relatie is voor veel vrouwen onverteerbaar:
"je moet je hand ophouden bij je kind".
Maar omgekeerd doet het ook pijn. Kinderen van bijstandsouders worden anders behandeld dan kinderen van niet bijstandsouders. Deze laatsten mogen bijvoorbeeld veel bijverdienen of goed verdienende banen hebben zonder dat dit enig gevolg heeft voor het inkomen van de ouders. Bij bijstandsouders heeft dat wel consequenties.
Daarbij komt ook nog eens dat de inkomens van deze kinderen van invloed zijn op de hoogte van de huursubsidie. Als het kind meer dan EUR 350 per maand verdient gaat de huursubsidie met rasse schreden omlaag.

Zo kan het inkomen van deze alleenstaande bijstandsouder van de ene op de andere maand 300 tot 400 euro lager worden. En tegelijkertijd worden kinderen van bijstandsouders 'gedwongen' hun ouder mee te onderhouden en dat is iets heel anders dan kostgeld vragen.
Ouders die kostgeld vragen aan hun kind zijn niet voor de noodzakelijke kosten van bestaan afhankelijk van hun kinderen.

Toeslag voormalige alleenstaande ouders
Veel gemeenten hebben in het kader van de bijzondere bijstand een regeling gemaakt om deze forse achteruitgang in inkomen (tijdelijk) te verzachten. De criteria verschillen echter per gemeente. Wat ze gemeen hebben is dat ook in deze regeling het inkomen van de ouder en het kind gekoppeld worden. Vaak neemt men als norm de 'gehuwdennorm': alleen als ouder en kind samen minder inkomen hebben dan gehuwden met een bijstandsinkomen komt men in aanmerking voor deze verzachtingsmaatregel. Zo worden ouder en kind gelijkgesteld met gehuwden. Dat is geheel voorbij gaan aan hoe ouders en kinderen hun relatie ervaren en invullen.
[Dat is waar, maar de uitkering van een eenoudergezin met een kind jonger dan 18 bestond uit: 90 procent WML plus kinderbijslag plus een hogere huursubsidie, dus is het verdedigbaar dat men niet 'repareert tot 90 procent WML' maar daar 10 procent bij compenseert. Vermoedelijk gebeurt dit m.b.v. de bijzondere bijstand.]

Oplossing
De belangrijkste oplossing is de ontkoppeling van inkomens.
Alleenstaande ouders willen dat hun kinderen net als alle andere kinderen worden behandeld: laat ze hun inkomen houden en verplicht hen niet om hun alleenstaande ouder (moeder) mee te onderhouden. Een studerend kind met een bijbaantje moet dat geld bijvoorbeeld kunnen gebruiken om de lening (noodzakelijk naast de basisbeurs om te kunnen studeren) te verlagen of zelfs te vermijden.

De Sociale Alliantie heeft een brochure in voorbereiding. Daar komt deze ingewikkelde en brede problematiek uitgebreid aan de orde, worden oplossingen geschetst en de verhalen van vrouwen en hun kinderen verteld. Deze brochure zal in januari verschijnen.

Aanpak Nieuwsbrief " Sociale Alliantie" december 2002

N.B.: Heb inmiddels begrepen dat de brochure waarover hier wordt gesproken op 20/2/2003 bij de drukker wegkomt en dan klaar is.

Maar hoe zit het nu in Leeuwarden? Ik heb uit voorbeelden begrepen dat hier slechts 70 procent WML wordt gegeven en dat alle bijverdiensten, studiebeurs enz. van het kind daarop gekort worden. Ouder plus kind van 18 jaar of ouder komt dus nooit hoger dan 70 procent WML...
Wat zou er moeten gebeuren? De beste remedie is ingrijpen in het concept voor de nieuwe Wet Werk en Bijstand. Dat moet landelijk via de Tweede Kamer. Maar hoe wijzigen? Onderhoudsplicht van de ouder voor een kind van 18 t.m. 20 jaar schrappen maar het kind de eigen inkomsten laten houden? Op zich aan de karige kant, want per slot moeten onder een dak twee volwassenen eten en leven.
In zoverre is er geen verschil tussen partners en een ouder met een volwassen kind.

Wat zou men in tussentijd plaatselijk kunnen doen qua 'reparatiewerk'?
Hetzelfde doen als sommige andere gemeenten en een een-ouder-gezin met een kind van 18, 19 of 20 jaar bijzondere bijstand geven totdat men gezamenlijk uitkomt op 100 procent WML?
Of simpelweg een eenoudergezin met een kind in die leeftijd weer tot eenoudergezin uitroepen en 90 procent WML aan de ouder geven en zorgen dat ouder plus kind samen uitkomen op 90 procent WML?

Hoe het ook moet, makkelijk is de oplossing niet. Ook is van belang:
Hoeveel eenoudergezinnen in de gemeente Leeuwarden bevinden zich in deze door de regelgeving veroorzaakte noodsituatie? Dat zou Sociale Zaken m.i. redelijk makkelijk uit haar klantenbestand moeten kunnen halen.

Secretariaat P.E.L.